Zelandy Vaovao

I Zelandy Vaovao dia firenena ao Ôseania. Io firenena io dia tambanosy ahitana nosy roa lehibe (Nosy Avaratra ary ny Nosy Atsimo) ary koa nosy madinika maromaro. Izy io dia voalahatra ho firenena faha-8 finaritra indrindra eto amin'izao tontolo izao. Ny renivohiny dia Wellington. Ny fiteny anglisy ary ny fiteny maori no fiteny ofisialy. Mety ho soratana hoe Novely Zelandy izy; amin'ny teny anglisy: New Zealand, amin'ny teny maôry Aotearoa.

New Zealand ((en))
Aotearoa mi
Novely Zelandy
Zelandy Vao ((mg))
(Antsipirihany) (Antsipirihany)
Teny filamatra : « God Defend New Zealand »[1]
Teny ofisialy fiteny anglisy
fiteny maori
Renivohitra Wellington
41°17′S 174°27′E
Tanàna lehibe indrindra Auckland
Fitondrana sy governemanta
 - {{{titres_dirigeants}}}		 Fanjakana entim-panjaka
{{{noms_dirigeants}}}
Velarantany
 - Tontaliny
 - Rano (%)		 faha 74
268 680 km²
1,6 %
Isam-ponina
 - Tontaliny (2013)
 - hakitroka		 faha 120
4 470 800[2] mpo.
16.6 mpo./km²

{{{1}}}

Anaran'ny mponina Neozelandey
IDH (2012) (mitombo) 0,907[3] (ambony be) faha-6
Sandam-bola dôlara neozelandey (NZD)
Faritr'ora UTC + 12 (fahavaratra + 13)
Hiram-pirenena ''Ho arovan'Andriamanitr anie i Novely Zelandy
Valan-tsehatra internet
Antso
an-tariby		 +64

Anarana

Ny anarana hoe Novely Zelandy dia avy amin'ny teny frantsay Nouvelle Zélande izay azo dikaina ihany koa hoe Zelandy Vao. Ilay hoe Zelandy dia avy amin'ny fiteny nerlandey izay manonona faritany iray ao Nederlandy. Ny anaran'i Novely Zelandy amin'ny teny maôry dia Aotearoa izay midika «Rahona (Ao) fotsy (tea) lava (roa)».

Mponina

Araka ny fanisana natao tamin'ny taona 2006 dia eo amin'ny 4.143.279 no isan'ny mponina ao Novely Zelandy. Manana razambe eoropeanina ny ankamaroan'izy ireo. Ny tahan'ny mponina teratany, ny maori, dia eo amin'ny 14,6%n'ny mponina manontolon'i Novely Zelandy. Kristianina no finoana arahan'ny neozelandey roa tapitrisa.

Jeografia

I Novely Zelandy dia [[ahitana nosy roa lehibe: Nosy Avaratra ary Nosy Atsimo ary koa nosy maromaro. Ny velarantany manontolo dia 268 680 km² miaraka amin'ny Nosy Antipôdy (Antipode Islands), Nosy Auckland]], Nosy Bounty, Nosy Campbell, Nosy Chatham, ny Nosy Tokelau ary ny Nosy Kermandec. 1.600 km ny halavan'ny tambanosy lehibe indrindra, ary 15.000 km ny halavan'ny morontsiraka. Ankoatra ny Nosy Avaratra sy ny Nosy Atsimo izay ahitana ny ankamaroan'ny mponina, dia ny Nosy Stewart any atsimon'ny Nosy Atsimo, ny Nosy Waiheke (ao amin'ny hoalan'i Hauraki), nosin'ny Sakam-be (any atsinanan'ilay hoala), ny Nosy Chatham (any atsinanan'ny Nosy Atsimo) ary ny Tokelau (any avaratry ny Samoa).

Ny Nosy Atsimo dia ny nsy lehibe indrindra. Voazaran'ny Alpa Atsimo (Southern Alps) ily nosy ary ny Tendrombohitra Cook no toerana avo indirndra izay manana haavo 3.754m amin'izao fotoana izao. Nihena folo metatra ny hahavony nohon'ny fihotsahan-tany nitranga tamin'ny 14 Desambra 1991. Tendrombohitra valo ambin'ny folo no manana haabo mihoatra ny telo arivo metatra.

Ny Nosy Avartratra dia be tendrombohitra ihany koa, sady voamariky ny afotroa ary ny jeôtermia (hafanan'ny tany). Ny toerana avo indrindra dia ny tendrombohitra Ruapehu (2.797m) izay afotroa mbola velona. Manintona ireo mpanao horonantsary ny endri-paritr'i Novely Zelandy, ka nitombo ny mpizahantany taorian'ny fivoahan'ny Horonatsary Lord of the Rings, izay notontosain'i Peter Jackson izay olom-pirenena neozelandey ihany.

Politika
Misy zavatra tsy ampy anatin'ity fizaràna ity. Ilaina mandray anjara ianao !

I Novely Zelandy dia tanim-panjaka entin-dalàm-panorenana ahitana demôkrasian'antenimiera, na dia tsy voarakitra ao anatin'ny lalàmpanorenana aza izany. I Elizabeth II no mpanjakavavin'i Novely Zelandy[4] ary ny mpitondra ny firenena.[5]. Ny governora jeneraly no solontenan'ny mpanjakavavy ao amin'io tany io. Ny governora jeneraly dia fidian'ny mpanjakavavy izay toroin'ny praiminisitra hevitra ihany koa[6]. Ny governora jeneraly dia afaka mampiasa ny fahefana omena an'ny Mpanjaka toa ny manao fahamarinana ary mametraka minisitra, ambasadaoro ary mpiasam-panjakana lehibe.[7] Amin'ny tranga vitsivitsy, ny mpanjaka dia afaka mandrava ny Antenimiera. Voafetran-dalàmpanorenana ny fahefan'ny mpanjakavavy ary ny governora jeneraly, ka tsy afaka mampiasa ireo fahefany ireo izy ireo raha tsy tohanan'ny kabinetra.

Ny Antenimiera no mitazona ny fahefana mamoa-dalàna, ary izy io dia ahitana ny mpanjakavavy ary ny tranon'ny solotena.

Fifandraisana any Ivelany

I Novely Zelandy dia mitodika amin'ny firenena demôkratika mandroso ary amin'ireo firenen'ny Pasifika andàlam-pandrosoana. Amin'ny lafin'ny politika eran-tany, i Novely Zelandy dia mampiroborobo ny falalaham-pifanakalozana, fandaozana ny fitaovam-piadiana niokleary ary ny famehezana ny fitaovam-piadiana.

Tamin'ny taona 2013, ny minisisitry ny raharaham-bahiny Murray McCully dia nambara hoe

All New Zealand's important relationships are in good repair....With the United States there are hopes of a major breakthrough in terms of trade relations. Sino-New Zealand relations are also subdued, but trade is burgeoning. Japan's decision to join the Trans-Pacific Partnership is a welcome change and New Zealand continues to pursue a free trade agreement with South Korea. The government is pressing ahead with plans to strengthen relations in a number of other areas, including Russia, South Asia, Latin America, the Persian Gulf and especially the South Pacific. It is also alive to the potential benefits of closer ties with countries on the African continent.[8]

izay azo dikaina

Voamboatra tsara ny fifandraisana manan-danja rehetran'i Novely Zelandy... Misy fanantenam-pandrosoana lehibe amin'ny lafiny fifandraisana ara-barotra miaraka amin'i Etazonia. Ny fifandraisan'ny sinoa sy neozelandey dia mangiangiana, fa mihamaro ny varotra. Fiovana raisina an-tanandroa ny fanapahan-kevitry Japana nanatevin-daharana ny Fiarahana Ampitam-Pasifika, ary mitady ny hifanaraka amin'i Korea Atsimo amin'ny lafiny falalaham-pifanakalozana amin'i Korea Atsimo i Novely Zelandy. Manosika ny governemanta amin'ny alalan'ny drafitra hanamafisana ny fifandraisana amin'ny faritra hafa maro, anisan'izany i Rosia, Azia Atsimo, Amerika Latina, Hoala Persika ary indrindra ny Pasifika Atsimo. Mahatsiaro ny tombontsoa vokatry ny fifandraisana akaiky kokoa amin'ny firenen'ny kaontinanta Afrikanina ihany koa izy.

I Novely Zelandy dia nopetrahan'ny razamben'ny maori teo anelanelan'ny taonjato fahasivy hatramin'ny taonjato fahatelo ambin'ny folo. Tamin'ny taona 1760 dia mpitety eoropeanina maro no efa nandalo tao. Nanara-dia azy ireo ireo mpivarotra, ny misionera ary koa ny mpitany toeram-ponenana. Nisy rafi-pifanakalozana napetraka, indrindra indrindra ao amin'ny Northland, ka lasa nanan-karena ary nanam-pahefana ireo foko sasantsasany. Tsy vory ireo mponina maori tao Novely Zelandy, ka tsy ara-potoana ny fifandraisana amin'ny eoropeanina; Tamin'ny 1835, dia nanasonia ny fahaleovantenany ireo vondron'olona izay sefon'i Northland, ary fantatr'i Britaina izany fahaleovantena izany.[9]

Tafika

Ny hery fiarovana neozelandey (New Zealand Defence Force, Te Ope Kaatua o Aotearoa) dia ahitana ny Tafika An-tany, Tafika an-kabakaba-panjakan'i Novely Zelandy; ary ny Tafika an-dranomasim-panjakan'i Novely Zelandy. Ny mitondra izy io dia ny Sefon'ny Hery Fiarovana

Tany ampitandranomasina
Ireo tany ampitandranomasin'i Novely Zelandy

Ny antsoina amin'ny teny anglisy hoe Realm of New Zeland na Tany Anjakan'i Novely Zelandy dia ny ireo tany rehetra anjakan'ny Mpanjavavin'i Novely Zelandy. Izy io dia ahitana ny tanin'i Novely Zelandy, ny Nosy Cook, Niue, Tokelau ary ny Tany tsimahaleotenan'i Ross ao Antartika. Ny governora jeneralin'i Novely Zelandy no solotenan'ny loham-pirenena (Elizabeth II amin'ny maha-mpanjakavavin'i Novely Zelandy azy), ao amin'ny Tany Anjakana. Tamin'ny 2011, ny govenora jeneraly dia i Sir Jerry Mateparae

Mponina

Eo amin'ny 4,5 tapitrisa mponina eo ho eo no isam-ponina ao Novely Zelandy. Roa amby fitopolo isan-jaton'ny mponina no miaina anatin'ny tanàn-dehibe enina ambin'ny foo, ary 53% no miaina anatin'ny tanàn-dehiben'i Auckland, Christchurch, Wellington ary Hamilton. Ambony filaharana ireo tanàna neozelandey ireo amin'ny lafiny kalitaom-piainana. Ohatra, tanàna mora iainana faha-efatra mora iainana indrindra i Wellington araka ny Fanadihadiana momba ny Kalitaom-piainana Mercey. [10].

Ny androm-piainan'ny mponina neozelandey tamin'ny 2012 dia 84 taona ho an'ny vehivavy ary 80,2 taona ho an'ny lehilahy. Heverina fa hitombo ho 85 taona ny androm-piainana amin'ny fiterahana, ary hidina ny taham-pahafatesan-jaza [11] Ny taham-piterahan'i Novely Zelandy, 2,2 , dia ambony ho ana firenena mandroso. Dikan'izany dia tanora ny vahoakan'i Novely Zelandy (20%n'ny vahoaka no 14 taona na latsaka). Amin'ny 2050, dia heverina fa hitombo ho 5,3 tapitrisa mponina ny isam-ponina, ary hiakatra ho 43 taona ny afovoan'isan-taona.

Araka ny fanisana natao tamin'ny 2013, dia 74%n'ny neozelandey no mihevi-tena fa eoropeanina, ary 14,0% no milaza ny tenany fa maori. Ireo foko hafa lehibe dia ny aziatika (11,8%) ary ireo mponin'ny Pasifika (7,4%). [12]. Nihabetsaka ireo karazan'olona nanomboka tamin'ny taompolo vao haingana. Tamin'ny 1961, dia 92% no tahan'ireo olona milaza ny tenany ho eoropeanina ary 7% no maori, ireo aziatika ary ireo mponin'ny nosy Pasifika hafa dia iray isan-jato monja.[13]

Kolontsaina
Misy zavatra tsy ampy anatin'ity fizaràna ity. Ilaina mandray anjara ianao !

Jereo koa

Boky fandalinana
  • (2005) Bateman, David Bateman New Zealand Encyclopedia, 6th.
  • Sinclair, Keith (2000). A History of New Zealand.
  • Statistics New Zealand. New Zealand Official Yearbook (annual). ISBN 1-86953-776-9 (2010).

Tsiahy

  1. malagasy : « Ho arovan'Andriamanitra anie i Novely Zelandy »
  2. Estimation juin 2013 sur Statistics New Zealand
  3. [pdf] Rapport sur le développement humaine 2010 des Nations Unies. Tableau 1 p. 167
  4. "Queen and New Zealand". The British Monarchy. Retrieved 28 April 2010.
  5. "Factsheet – New Zealand – Political Forces". The Economist (The Economist Group). 15 Feb. 2005. Tahirin'ny soratra naviana tamin'ny 14 Mey 2006. Novangiana ny 4 Aog. 2009.
  6. "The Governor General of New Zealand". Official website of the Governor General. Retrieved 8 January 2011
  7. Harris, Bruce (2009). "Replacement of the Royal Prerogative in New Zealand". New Zealand Universities Law Review 23: 285–314
  8. Murray McCully, "Keeping Relationships in Good Repair," New Zealand International Review (July 2013) 38#4 p 13
  9. "History". United Tribes of New Zealand. Retrieved 4 August 2011.
  10. "Mercer 2010 Quality of Living survey highlights – Global". Mercer. May 2010. Retrieved 30 April 2010.
  11. Department of Economic and Social Affairs Population Division (2009). "World Population Prospects" (PDF). 2008 revision. United Nations. Retrieved 29 August 2009.
  12. "Ethnic groups in New Zealand". 2013 Census QuickStats about culture and identity. Statistics New Zealand. Retrieved 29 August 2014.
  13. Collins, Simon (October 2010). "Ethnic mix changing rapidly". New Zealand Herald.

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.