Tetiandro malagasy

Ireto ireo anaram-bolana avy amin'ny teny arabo ao amin'ny tetiandro malagasy ampiasaina koa ho anaram-bintana amin'ny fanandroana malagasy izay avy amin'ny anaran'ny evan'ny zodiaka amin'ny teny arabo fa tsy avy amin'ny tetiandro arabo (na silamo raha ny marina kokoa). Ny Merina sy ny Antemoro no voalazan'ny mpanoratra sasany fa tena nampiasa azy[4], nefa amin'ny fampiasana azy amin'ny fanandroana dia tsy misy mpanandro malagasy tsy mahalala izany. Azo antoka fa mifandray ny anarana malagasy sy arabo nefa tsy toy izany ny fifandraisan'ny volana malagasy sy ny antokon-kintana tondroina amin'ny anarana arabo.

Raha manara-bolana sy masoandro ny tetiandro malagasy, ny anaran'antokon-kintana arabo navadika ho anaram-bolana sy anaram-bitana malagasy dia manaraka ny atao hoe zodiaka mikisaka (frantsay: zodiaque tropical) fa tsy ny zodiakan-kintana (frantsay: zodiaque sideral), izay vokatry ny fandinihana ny kintana sy ny Masoandro tany aloha ka tsy mifanaraka intsony amin'ny zava-misy momba ny kintana amin'izao fotoana izao. Raha manara-bolana fotsiny ny tetiandro malagasy dia tsy manaraka na ny zodiaka mikisaka na ny zodiakan-kintana.

Ireto avy ireo anaram-bolana malagasy avy amin' ny teny arabo ireo[2] [5] :

Samy manana ny fanononany azy ny isam-paritra sady tsy voatery hifanandrify tanteraka ny fotoana tondroin'ny anaram-bolana tokony hitovy.

Amin'ny maha anaram-bintana azy ireo dia azo atao ny mampifanandrify azy amin'ny anaram-bintana amin'ny fiteny vahiny (latina, frantsay, anglisy sns) noho ny fitovian'ny hevi-teny, na dia zavatra samy hafa no tondroiny ara-potoana. Tsy midika izany fa mitovy ny fari-potoana tondroin'ny volana malagasy sy ny evan'ny zodiaka tandrefana.

Izao ny anaran'ireo vintana ireo amin'ny fiteny latina sy malagasy sy arabo ary frantsay:

Ireto ny anaram-bolana avy amin'ny teny sankrita izay mbola misy mampiasa amin'ny faritra maro eto Madagasikara, ka tsy ny mpanandro ihany no mahalala azy noho ny sasany amin'izy ireo ampiasaina ho anaran'ny fizaran-taona: Hatsiha, Volasira, Faosa, Volamaka, Hiahia, Sakamasay, Volambita, Sakave, Asaramantsina, Asaramanitra, Asotry ary Vatravatra.

Miovaova isam-paritra ireo anarana ireo sady mety tsy hitovy ny fotoana isehoan'ny volana mitovy anarana.

Ity tabilao etsy ambony ity, izay maneho ny fahasamihafan'ny voambolana sy ny fanononana ny anaram-bolana avy amin'ny teny sanskrity, dia ampahany nalaina tamin'ny bokin'i Gwyn Campbell (David Griffiths and the Missionary "History of Madagascar")[6]. Marihina fa tsy voatery manondro fari-potoana mitovy ao amin'ny taona ny anaram-bolana mitovy isam-patritra.

Izao ohatra ny filaharana sy ny anaran'ny volana ao amin'ny faritra betsileo araka an-dRazafintsalama: Volasira, Faosa, Volamaka, Hiahia, Sakamasay, Sakave, Volambita, Asaramantsina, Asara, Vatravatra, Asotry ary Hatsiha[7]. Hita fa tsy mifanaraka tanteraka amin'izay nomen'i Gwyn Campbell io, indrindra momba ny volana Asara.

Ity koa, ohatra, ny filaharan'ny volana antesaka sy ny volana gregoriana heverina fa mifanandrify aminy: Vatravatra (Janoary), Asotrindambo (Febroary), Hatsiha (Marsa), Valasira (Avrily), Fosa (Mey), Maka (Jona), Hiahia (Jolay), Sakamasay (Aogositra), Sakave (Septambra), Vilamitapoa (Oktobra), Volamitabe (Novambra) ary Saramanitry (Desambra)[8].

Tsara lahatra amin'ny ankapobeny ireo anaram-bolana ao amin'io tabilao io ireo, nefa raha idirana amin'ny antsipiriany (isam-paritra) dia hohita fa fandrindrana tsy tena mifanaraka amin'ny zava-misy izany. Maro ny tranga mitovy amin'ny fahasamihafan'ny laharana sy ny fotoana tondroin'ny anaram-bolana mitovy, toy ny Asara betsimisaraka (izay eo anelanelan'ny Valaposa sy ny Tsiahia) sy ny Asara betsileo (izay eo anelanelan'ny Volambita sy ny Asaramanara). Miovaova isam-paritra ny fifanarakarahan'ireo naram-bolana ireo, na dia ao anaty faritra heverina fa misy foko iray ihany aza.

Ity ohatra misy tabilao mampiseho ny fahasamihafan'ny fotoana tondroina amin'ny anaram-bolana mitovy ao atsinanana sy andrefan'i Madagasikara, araka ny itateran'i William Ellis azy ao amin'ny boky History of Madagascar: Comprising Also the Progress of the Christian Mission Established in 1818 ... [9] Ny hoe "atsinanana" dia manondro indrindra ny Betsimisaraka fa ny "andrefana" kosa ny Sakalava. Marihina koa fa ny Volasira betsimisaraka sy ny Sakamasay sakalava dia nampifandraisiny amin'ny Alahamady merina sy ny Avrily gregoriana.

Azo lazaina ho manara-bolana sy masoandro ity tetiandro ity noho ny maha mora fantatra hatrany ny fizaran-taona mifanandrify amin'ny volana sasany. Tsy misy teo amin'ny tantara anefa ny tetiandro voasoratra hahafantarana ny andro tena anombohan'ny taona .

Rehefa ampiasain'ny mpanandro ho anaram-bintana ireo anaram-bolana ireo dia matetika miaraka amin'ny anaram-bolana sy vintana avy amin'ny teny arabo.

Misy ny mpanoratra milaza fa mifandray ny tetiandro malagasy avy amin'ny teny sanskrita sy ny tetiandro malagasy avy amin'ny teny arabo na dia mbola tsy tena azo antoka izany. Inty ny fifandraisan'ny anaram-bolana malagasy avy amin'ny teny arabo sy avy amin'ny teny sanskrita [10] [11].

Raha manara-bolana tanteraka ny tetiandro malagasy mampiasa teny arabo dia tsy tokony ho raikitra sahala amin'io ny fifandraisan'ireo tetiandro malagasy roa ireo.Sarotra raisina ity fampifanandrifina ny tetiandro malagasy roa ity (toraka izany koa ny fampifanandrifiana hafa rehetra) satria ireo volana malagasy mitondra anarana sanskrity dia mifanandrify amim-pizaran-taona fantatra. Ohatra, ny volana Volambita dia tokony ho ao amin'ny lohataona nefa ny volana Adalo lazaina fa mifanandrify aminy dia tokony ho amin'ny fizaran-taona fahavaratra (raha manara-bolana sy masoandro ny tetiandro malagasy ary raha misy fizaran-taona efatra ny taona iray).

I William Ellis, ohatra dia mampifandray ny Alahamady merina amin'ny Volasira betsimisaraka sy ny Sakamasay sakalava ary ny Avrily gregoriana[9]; nefa i Gwyn Campbell dia mampifanandrify ny Alahamady merina amin'ny Hatsiha[6]. Manampy trotraka ny tsy fitovian'ny fotoana tondroina amin'ny anaram-bolana iray. Tsy misy heviny firy koa ny fampifanandrifiana raha manara-bolana tanteraka ny tetiandro malagasy misy anaram-bolana avy amin'ny teny arabo.

Ity koa misy ohatra fampifandraisana an-tabilao ny tetiandro sakalava sy merina ary antemoro araka ny nataon'i Jaovelo-Djao[12]:

Ny andro ao amin' ny tetiadro malagasy dia tsy manomboka amin' ny misasakalina fa amin'ny filentehan'ny Masoandro, sahala amin'ny tetiandro arabo na hebreo. Amin'ny fanandroana aza dia efa heverina ho isan'ny tonon'andro manaraka ny tolakandron'ny andro diavina, izany hoe ny aorian'ny mitatao vovonana.

Ireto ny anaran'andro malagasy izay avy amin' ny teny arabo sady mbola ampiasaina ao amin'ny tetiandro gregôriana amin'ny teny malagasy.

Araka ny finoan' ny Ntaolo malagasy dia mifameno amin' ny vintana ny andro tsirairay ao amin' ny herinandro ka misy ny tsara ary misy ny ratsy, arakaraka ny zavatra tian-katao. Amin'ny ankapobeny, dia andro tsara ny Alakamisy fa andro tsara anaovana fampakaram-bady. Andro mainty sy natokana handevenana ny Zoma. Andro natokana hitomaniana sy hamoizana ny maty ny Asabotsy. Andro mahery ny Alahady ka tsy azo andevenana ny marainany. Andro mainty ny Alatsinainy, ka tsy fisantaran-javatra io andro io fa andro fandevenana. Tsy mety ny mamangy mana-manjo amin'ny andro Talata. Andro ratsy ny Alarobia sady atokana ho an'ny famoizana sy ny fandevenana.

Toy izao ny fizaràna ny andro iray manomboka amin'ny filentehan'ny masoandro ka hatramin'ny fiposahany indray:

1. maty masoandro na mody omby;
2. maizim-bava vilany na tsy ahita-mitsinjo;
3. manokom-bary olona;
4. tapi-mandry olona;
5. lohatory;
6. mikitroka ny alina;
7. misasaka alina;
8. maneno sahona;
9. misafo helika ny kary;
10. maneno akoho tokana;
11. maneno fitatra;
12. mifoha olo-mazoto;
13. vaky masoandro;
14. maim-bohon-dravina;
15. mivoaka omby;
16. mivoaka omby tera-bao;
17. misandratra andro;
18. mitatao haratra ambony;
19. mitatao vovonana;
20. mitsidika andro;
21. am-pamatoran-janak’omby ny andro;
22. am-bava fisoko ny andro;
23. tapaka ny andro;
24. mody omby tera-bao.

Ny herinandro ao amin'ny tetiandro malagasy dia misy fito andro. Tsy mitovy amin'ny zava-misy amin'izao fotoana nandraisana ny kolontsaina tandrefana izao anefa ny zava-nisy tamin'ireo Malagasy niaina tany aloha. Amin'ny Ntaolo malagasy dia ny andro Alakamisy, izay andro tsara indrindra anombohana asa, araka ny finoany, no andro voalohany ao amin'ny herinandro. Misy koa anefa ny mandray ny andro Zoma ho andro voalohany. Ny fanombohan'ny herinandro amin'ny Alatsinainy dia nentin'ny kolontsaina tandrefana ka mbola tohizana ao amin'ny tetiandrom-panjakana ankehitriny eto Madagasikara. Ny fanombohan'ny herinandro amin'ny Alahady dia vokatry ny kristianisma izay manao an'io andro io ho andro lehibe satria "andron'ny Tompo", izany hoe andron'i Jesoa Kristy izay inoany fa nitsangana tamin'ny maty amin'ny andro Alahady.

Taona ao amin'ny tetiandro manara-bolana

Volana

Ao amin'ny tetiandro malagasy manara-bolana dia misy 354 na 355 andro ny taona malagasy (ny iray volana dia misy 29 na 30 andro satria maharitra 29 andro sy sasany eo ny tsingerim-bolana iray), ka latsaka 11 na 12 andro izany raha mitaha amin'ny taona ao amin'ny tetiandro gregoriana izay misy 365 na 366 andro[1]. Izany hoe ny iray taona gregoriana dia misy 12 volana malagasy miampy 10 na 11 na 12 andro. Olana eo amin'ny tetiandro malagasy ny tsy fahafantarana ny fotoana nanombohan'ny fanisan-taona ankapobeny ao amin'io tetiandro io. Matetika dia ny taona ao amin'ny tetiandro gregoriana ihany no tovonana laharan'andro sy anaram-bolana amin'ny fampiasana tetiandro malagasy. Ohatra: "06 Alahamady 1899": ny 1899 dia fanisan-taona gregoriana. Tsy misy ny fampifanandrifiana raikitra ny fiantombohan'ny Alahamady amin'ny daty gregoriana.

Mitety ny fizaran-taona rehetra ny volana malagasy tsirairay raha manara-bolana fotsiny, ka ny tetiandro miozolmana no azo ampifanandrifina aminy: ny volana Alahamady malagasy dia mifanandrify amin'ny volana Shawwal silamo, izany hoe aorin'ny fahataperan'ny volana Ramadan. Azo atao noho izany ny manao fafana maneho ny fifandraisan'ny tetiandro malagasy manara-bolana tanteraka amin'ny tetiandro miozolmàna, araka izao:

Taona ao amin'ireo tetiandro manara-bolana sy masoandro

Amin'izao fotoana ifampikasohan'ny kolontsaina malagasy sy ny kolontsaina tandrefana izao, miampy ny fiheverana ny Malagasy ho manam-piaviana jiosy, dia misy ny tetiandro tsy tena manara-bolana fa manara-bolana sy masoandro izay mampifanandrify ny volana Alahamady amin'ny fari-potoana ao amin'ny volana Marsa sy Avrily ka ny tsinam-bolana akaiky ny 21 Marsa no andro voalohany amin'ny taona. Misy 354 na 355 ny iray taona nefa mety ho lasa 383 na 384 na 385 izany vokatry ny fampifanandrifiana ny fiantombohan'ny Alahamady amin'ny tsinam-bolana akaiky ny 21 Marsa.

Ireo boky tranainy miresaka ny tetiandro sy ny fanandroana malagasy anefa mionona fotsiny amin'ny fitanisana sy fandaharana ny anaram-bolana ary ny fanazavana ny fiasany ao amin'ny fanandroana fa tsy manondro daty gregoriana anombohana na ahataperana na aharetan'ny volana malagasy amin'ny taona rehetra.

Tsy mifanitsaka afa-tsy amim-bolana gregoriana roa ny volana malagasy tsirairay raha manara-bolana sy masoandro ny tetiandro malagasy. Raha izany dia mifanandrify matetika isan-taona amin'ny volana hebreo Nisan ny Alahamady malagasy. Azo atao noho izany ny manao fafana maneho ny fifandraisan'ny tetiandro malagasy manara-bolana sy masoandro amin'ny tetiandro hebreo, araka izao:

Na dia manara-bolana aza ny tetiandro malagasy mampiasa anaram-bolana avy amin'ny teny arabo dia misy ny mampifadray ny volana malagasy iray amin'ny volana gregoriana iray. Tsy mitovy anefa ny vokatr'izany. Inty misy ohatra iray notsoahana tamin'ny voasoratr'i Jaovelo-Djao momba ny tetiandro merina. Marihina fa tsy mifanandrify na amin'ny volana Marsa na amin'ny Volana Avrily ny volana Alahamady eto fa amin'ny volana Septambra[13]:

Misy roa karazana ny fifandisoana izay mifandray amin'ny fisian'ny zodiaka roa samy hafa satria misy ny atao hoe zodiakan-kintana (frantsay: zodiaque sidéral) sy ny zodiaka mikisaka (frantsay: zodiaque tropical) izay samy mampiasa anarana mitovy hanondroana ny antokon-kintana sy ny evam-panandroana (vintana).

Ny fotoana anombohan'ny Masoandro miditra ao amin'ny fari-danitry ny antokon-kintan'ny zodiaka iray dia tsy voatery hifanandrify amin'ny tsinam-bolana izay andro voalohany ao amin'ny volana malagasy. Amin'ny maha manara-bolana ny tetiandro malagasy, izany hoe amin'ny maha vokatry ny fanaraha-maso ny tsingerim-pihodinan'ny Volana amin'ny Tany, dia tsy voatery hifanandrify amin'ny fotoana isehoan'ny antokon-kintana tondroiny eny amin'ny lanitra ny fotoana tondroin'ny anaram-bolana fa matetika mifandiso[1] [14].

Ny fampifandraisana ny anaram-bolana malagasy amin'ny anaran'ny evan'ny zodiaka dia vokatry ny fiheverana fa manaraka ny fanandroan-kintana[15] ny tetiandro sy ny fanandroana malagasy, nefa tsy marina izany. Ny mpanandro malagasy taloha dia tsy afaka nanara-maso ny kintana antsakany sy andavany noho ny tsy fananany fitaovam-pijeren-davitra na fitaovam-pandrefesam-potoana na fitaovam-pandrefesan-joro. Tsy nisy koa ny taranja siantifika momba ny kintana izay ahafahana manao kajy momba ny toerana sy ny fotoana isehoan'ny antokon-kintana. Ny tsingerim-pihodinan'ny Volana no arahiny.

Araka ny fahalalan'ny Malagasy sasany ankehitriny dia amin'ny tsinam-bolana manodidina ny 21 Marsa ny volana voalohany amin'ny taona, dia ny Alahamady izany. Ny tetiandro sahala amin'izany dia tsy manara-bolana fotsiny fa manara-masoandro koa, nefa tsy manamarina izany ny teknika nananan'ny Ntaolo izay tsy nanana ny tetiandro gregoriana hanamarinany ny 21 Marsa ka hisafidianany ny tsinam-bolana manakaiky an'io daty io.

Tsy manaraka kintana ny tetiandro malagasy mampiasa ny anaran'antokon-kintana amin'ny teny arabo. Raha tena ny kintana no nojeren'ny mpanandro malagasy dia tsy misy dikany ny fiaingana amin'ny ekinoksan'ny 21 Marsa[16] izay tsy momba ny zodiakan-kintana fa momba ny zodiaka mikisaka sady mila ireo fitaovana sy taranja voalaza etsy aloha ireo ny fahamarinany.

Manampy ny fifandisoana koa, hoy ny mpanoratra sasany, ny tsy fisehoan'ny antokon-kintan'ny zodiaka sasany lazaina amin'ireo anarana arabo ireo aty amin'ny ila-bolantany atsimo[1]. Na ny Arabo sy ny vahoaka niteny sanskrita dia any amin'ny ila-bolantany avaratra avokoa no fonenany. Na dia amin'izao andro ankehitriny izao dia ireo olona manana fitaovana moderna fijerena kintana na ny mpahay kintana no afaka mamaritra hoe ovina ny Masoandro no miditra ao amin'ny fari-danitry ny antokon-kintana iray.

Manara-bolana tanteraka ny tetiandro malagasy ahitana anaram-bolana avy amin'ny teny arabo izay nampiasaina amin'ny fanandroana teo amin'ireo Ntaolo, hoy ny mpanoratra sasany, ka tsy miverina ny fifanandrifiam-bolana raha tsy afaka 33 taona gregoriana na 34 taona manara-bolana, sahala amin'ny tetiandro miozolmana, nefa tsy fantatra ny volana malagasy tokony hifanandrify amin'ny volana silamo noho ny tsy fitoviam-pijerin'ny samy mpanandro malagasy.

Na dia izany aza, misy ireo Malagasy manaraka ny tetiandrom-bolana izay manao ny Alahamady ho volana manarakaraka ny volana Ramadany silamo, izany hoe ny volana Saoaly (arabo: Shawwal).

Ny fari-danitra misy ny antokon-kintan'ny zodiaka (araka ny zodiakan-kintana) tsirairay dia tsy mifanandrify amin'ny fari-danitry ny evan'ny zodiaka (zodiaka mikisaka) na dia mitondra anarana mitovy aza ny eva iray sy ny antokon-kintana iray. Faharoa, ny fanombohan'ny fotoan'ny evan'ny zodiaka iray dia tsy voatery hifanandrify amin'ny tsinam-bolana.

Ny fizaran-taona no zavatra azon'ny fitaovam-pandrenesana tsapaina hamantarana ny fotoana mety misy ny zava-mitranga voajanahary iray ao anatin'ny taona, ka tsy ampy hahazoana daty tena mazava izany raha tsy misy fitaovana ampiasaina. Ny fotoana anombohan'ny filatsahan'ny orana, ohatra, dia tsy amin'ny daty tsy miova ao isan-taona ka hiaingana amin'ny fanisana andro.

Ireo anaram-bintana isam-bolana hita amin'ny torovintana avoakan'ny gazety sasany dia fandikana fotsiny ny anaran'ny evan'ny zodiaka ho amin'ny anaram-bintana na anaram-bolana malagasy fa tsy misy ifandraisany amin'ny tetiandro malagasy na amin'ny fanandroana malagasy izay miandry tsinam-bolana.

Inty ny fafana maneho ny tsy fitovian'ny zodiaka roa sy ny fidiran'ny Masoandro ao amin'ny fari-danitry ny antokon-kintan'ny zodiaka sy ny fivoahany avy ao:

Ny fotoana mahatsinana ny Volana na mahafenomanana azy sns na ny laharan'andro manaraka io fahatsinana io no arahin'ny mpanandro malagasy fa tsy ny fihetsiky ny antokon-kintana intsony.

Ny andro ahatsinanan'ny Volana no andro voalohany ao amin'ny voIana malagasy. Mikisaka hatrany noho izany ny volana malagasy manara-bolana raha ampitahaina amin'ny volana gregoriana. Inty misy ohatra iray: ataontsika hoe eo anelanelan'ny volana Marsa sy Avrily ny volana Alahamady amin'ny taona 2019.

Maty indroa ny Volana amin'ny volana Aogositra 2019.

Izao, ohatra, no fifandraisana azo momba ny daty gregoriana mamaritra ireo volana malagasy sy ny fikisahan'izany araka ireo fafana etsy ambony raha tetiandro manara-bolana tanteraka ny tetiandro malagasy[18]:

1. Alahamady: 6 Marsa - 4 Avrily 2019;
2. Adaoro: 5 Avrily - 4 Mey 2019;
3. Adizaoza: 5 Mey - 2 Jona 2019;
4. Asorotany: 3 Jona - 1 Jolay 2019;
5. Alahasaty: 2 Jolay - 31 Jolay 2019;
6. Asombola: 1 Aogositra - 29 Aogositra 2019;
7. Adimizana: 30 Aogositra - 27 Septambra 2019;
8. Alakarabo: 28 Septambra - 27 Oktobra 2019;
9. Alakaosy: 28 Oktobra - 25 Novambra 2019;
10. Adijady: 26 Novambra - 25 Desambra 2019;
11. Adalo; 26 Desambra 2019 - 23 Janoary 2020;
12. Alohotsy: 24 Janoary - 22 Febroary 2020;
    

1. Alahamady: 23 Febroary - 23 Marsa 2020;
2. Adaoro: 24 Marsa - 22 Avrily 2020
3. sns.

Lasa eo anelanelan'ny volana Febroary sy Marsa, ohatra, ny Alahamady amin'ny taona 2020. Raha tiana haverina eo aamin'ny Marsa na Avrily indray ny Alahamady amin'ny taona 2020 dia tokony haverina ho Alohotsy ny fari-potoana 23 Febroary - 23 Marsa 2020.

Ohatra maneho ny fikisahan'ny volana malagasy io ka tsy voatery hifanaraka amin'izay eken'ny Malagasy rehetra na eken'ny Malagasy ao amin'ny vondrona iray na maro. Ny fanaovana toy izany dia mahatonga ny tetiandro malagasy holasa manara-bolana sy masoandro, toy ny tetiandro hebreo, fa tsy manara-bolana fotsiny toy ny tetiandro miozolmana. Tsy misy anefa lovantsofina manamarina izany tanteraka.

Raha manara-bolana tanteraka toy ny tetiandro miozolmana ny tetiandro malagasy, izay tsy manampy volana faha-13, dia tsy ho marina ny filazana fa amin'ny volana Marsa na Avrily ny tsinam-bolan'ny Alahamady fa hitety ny volana rehetra ao amin'ny taona gregoriana mandritra ny 33 taona, araka ny voalaza teny aloha (jereo: volana Ramadany). Toy izany koa ny hiseho amin'ireo volana malagasy hafa. Izany tetiandro manara-bolana tanteraka izany dia tokony hahamora ny fitovian'ny tetiandro malagasy manerana an'i Madagasikara sy ho an'ny mpanandro rehetra, noho izy tsy mila afa-tsy ny fanaraha-maso ny fahatsinan'ny Volana fotsiny. Tokony hanalasala ny maha tetiandro manara-bolana tanteraka ny tetiandro malagasy raha nisy tokoa fiezahan'ny Ntaolo hanatratra ny fanombohan'ny taona ao amin'ny volana Marsa na Avrily.

Inty ny fafana mampiseho ny fifandraisan'ny tetiandro malagasy manara-bolana sy ny tetiandro miozolmana. Marihina fa ny volana Moharamo (arabo: مُحَرَّم / Muḥarram) no iantombohan'ny taona miozolmana.

Raha manara-bolana sy masoandro kosa ny tetiandro malagasy dia tsy maintsy nisy ny fiezahana hanitsy ny fifandisoana eo amin'ny volana ao amin'ny taona sy ny fizaran-taona tokony hifanandrify aminy, tahaka ny hita ao amin'ny tetiandro hebreo (jereo: volana Nisana). Latsaka 11 andro eo ho eo ny ankamaroan'ny taona malagasy raha mitaha amin'ny tsingerim-pihodinan'ny Tany amin'ny Masoandro. Mahafeno mihoatra ny tsingerim-bolana iray izany ao anatin'ny telo taona (11 x 3 = 33 andro). Noho izany dia tokony hanisika iray volana fanampiny (tsingerim-bolana 29 na 30 andro) isaky ny telo taona ny mpanandro malagasy[19]. Tsy nisy anefa firesahana fa indraindray dia maharitra 383 na 384 na 385 andro (354+29 na 354+30 na 355+29 na 355+30) ny taona malagasy na misy volana maharitra 59 andro (satria averina indroa) na misy anaram-bolana hafa tanteraka (volana faha-13) nasisika.

Tsy misy miresaka anefa ny amin'izany volana faha-13 izany ary tsy misy mampihatra fa samy te hamerina ny volana Alahamady isan-taona manodidina ny volana Marsa sy Avrily ny mpanoratra sasany momba ny tetiandro sy ny fanandroana malagasy ary ny mpandala ny maha Malagasy sasany ankehitriny. Raha izany tokoa anefa no fanao dia tokony hisy fomba ahafantarana ny anaran'ny volana asisika na averina indroa isaky ny telo taona na tokony hisy hiresaka ny amin'ny taona lava kokoa noho ny mahazatra isaky ny telo taona.

Inty ny fafana mampiseho ny fifandraisan'ny tetiandro malagasy manara-bolana sy masoandro sy ny tetiandro hebreo.

Tsy mitovy ny volana malagasy voalohany ao amin'ny taona arakaraka ny faritra eto Madagasikara. Ny ao Imerina nisafidy ny Alahamady izay misy olana ny famaritana azy amin'izao fotoana izao. Izany dia nanomboka tamin'ny fankalazana ny andro nahaterahan'ny mpanjaka merina atao hoe Ralambo izay lazaina fa teraka tamin'ny vava Alahamady. Ny amin'ny toeran-kafa, toy ny any Antsakalava, anefa nandray ny Volambita ho volana voalohany. Na amin'ny faritra iray izay onenan'ny foko iray tokony hitovy tetiandro dia samy manana ny volana heveriny ho lehibe indrindra mitaha amin'ny sisa rehetra, toy izany ny ao Androy izay manao ny Volambita na koa ny Vatravatra, izay volana samy hafa, ho volana voalohany; toy izany koa ny zava-miseho ao Analamanga amin'ny samy Merina izay ahitana tetiandro maro samihafa, roa fara fahavitsiny.

Na ny anaram-bolana hoe Alahamady na Alahamaly aza no hosafidina hatao volana voalohany ao amin'ny taona malagasy ary ny andro voalohany amin'io volana io (vava Alahamady) no hankalazana ny taom-baovao dia mety samy manana ny fotoana heveriny ho volana Alahamady na Alahamaly ny faritra tsirairay eto Madagasikara. Izany, ohatra, no mahasaro-paritana ny fotoana mifanandrify amin'ny volana Alahamady izay tian'ny mpandala ny nentin-drazana hatao taom-baovao malagasy. Ny Volambita sakalava koa dia tsy voatery hifanandrify tanteraka amin'ny Volambita tandroy na Volambita betsileo. Izany rehetra izany dia mety vokatry ny tsy nisian'ny fahefana na fifanarahana namaritra ny tetiandro sy ny fanisan-taona izay nankinina fotsiny amin'ny fanandroam-bolana.

Amin'izao fotoana izao dia misy ny milaza ny tetiandrony ho tena malagasy ka tokony harahin'ny Malagasy rehetra, indrindra amin'ny fankalazana io atao hoe "taombaovao malagasy" io[20].

Ny iray volana malagasy amin'ny tetiandrom-panandroana dia misy 29 na 30 andro ka ny andro (izay atao hoe "tonon'andro") roa na telo voalohany amin'ny volana diavina dia mitondra ny anaran'io volana io. Ny roa na telo andro manaraka dia mitondra ny anaran'ny volana na vintana tokony hanaraka ny volana diavina, dia toy izany hatrany. Mitondra tonon'andro telo izay antsoina hoe "vava" (na "vavany") sy "vonto" ("vontony") ary "vody" (na "vodiny") ny renivintana (irao vintana mifanadrify amin'ny zoron-trano), fa tsy mitodra afa-tsy tonon'andro roa atao hoe "vavany" sy "vodiny" ny zanabintana (vintana mifanandrify amin'ny rindrin-trano).

Ireto avy ny tonon'andro misy raha atomboka amin'ny vintana Alahamady: vava Alahamady, vonto Alahamady, vody Alahamady; vava Adaoro, vody Adaoro; vava Adizaoza, vody Adizaoza; vava Asorotany, vonto Asorotany, vody Asorotany; vava Alahasaty, vody Alahasaty; vava Asombola, vody Asombola; vava Adimizana, vonto Adimizana, vody Adimizana; vava Alakarabo, vody Alakarabo; vava Alakaosy, vody Alakaosy; vava Adijady, vonto Adijady, vody Adijady; vava Adalo, vody Adalo; vava Alohotsy, vody Alohotsy. Miisa 28 ireo tonon'andro ireo ka mifanandrify tsara amin'ny efatra herinandro, izany no mahatonga ny isa 28 ho filamatra.

Ao anatin'ny iray volana dia mifanarakaraka araka ny filaharany ny vintana ka ny vavan'ny vintana mitovy anarana amin'ny volana diavina no anombohana (ohatra, vava Alahamady); andro ahatsinanan'ny Volana izany. Tsy isaina ho andro voalohany ny andro iray raha tsy tsinana amin'ny marain'io andro io ny Volana. Ny ao anatin'ny iray volana malagasy anefa dia mety misy 28 hatramin'ny 30 andro. Raha misy 28 andro ny iray volana dia mifarana amin'ny vodin'ny vintana mitovy anarana amin'ny volana eo aloha ny volana diavina (ohatra, vody Alohotsy, raha ny volana Alahamady no diavina). Raha tsy tsinana ny Volana amin'ny marainan'ny faha-29 andro dia lasa misy 29 andro ny iray volana ka mifarana amin'ny vavan'ny vintana mitovy anarana aminy io volana diavina io (ohatra, vava Alahamady). Fa raha mbola tsy tsinana ihany ny Volana ami'ny faha-30 andro dia misy 30 andro ny iray volana ka mifarana amin'ny vodiny na ny vonton'ny vintana mitovy anarana aminy io volana diavina io, ka vodiny raha zanabintana fa vontony raha renivintana.

Mety hampihena ny fahamarinan'ny andro ny tsy fahitana ireo endrika miavaky ny Volana, toy ny fahafatesana sy ny fahatsinanana ary ny fahafenomanana. Ny andro voalohany ao amin'ny volana mantsy, amin'ny fanandrona malagasy, dia ilay andro ahatsinanan'ny volana alohan'ny antoandro. Raha tsy hita io fahatsinanan'ny Volana io (na ny fahafatesany) dia ho diso ny filazana fa andro voalohany ny andro toy izao na toy izao. Tsy azo ialana anefa izany tsy fahitana ny Volana izany amin'ny fotoana mampisy rahona sy orana mandritra ny andro maro mahafaoka ny fotoana tokon'ny hahitana ny endriky ny Volana amin'ny faritra maro eto Madagasikara. Raha vao diso ny laharana dia diso koa ny an'ny andro hafa rehetra sy ny filazana rehetra momba ny vintana amin'ireo andro ireo. Ohatra, ny filazana fa vava Alahamady voalohany ao amin'ny volana Alahamady ny andro iray dia tsy hitombina raha tsy hita ny nahafatesan'ny Volana tamin'ny faran'ny volana Alohotsy na ny fahatsinanan'ny Volana amin'io volana Alahamady io. Indraindray koa dia mety mamono tokana (maty mandrintra ny andro iray) na mamono roa (maty mandritra ny andro roa) ny Volana, ka raha tsy maharaka ny mpitety andro dia ho diso ny zavatra lazainy. Ny olona iray lazaina fa tsara vintana satria "teraka vava Alahamady" dia mety tsy teraka tamin'izany andro izany akory. Ohatra amin'izany ireo mpanjaka teto Madagasikara lazaina fa teraka Alahamady.

Mety tsy hahamarina ny laharam-bolana ao amin'ny taona ny tsy fanaraha-maso ny Volana sy ny zava-mitranga miankina amin'ny fizaran-taona (toetr'andro, endriky ny zava-maniry, fihetsiky ny biby, sns). Miteraka olana koa ny tsy fifanandrifiana eo amin'ny faritry ny fizaran-taona (fanombohany, fiafarany, sns) sy ny fanombohana na ny fiafaran'ny volana iray ao amin'ny tetiandro manaraka fizaran-taona. Miankina rahateo amin'ny toetr'andro ny zavatra azo jerena hamantarana ny volana sy ny taona eo amin'ny zavaboary. Ohatra, ny fanombohana na ny fiafaran'ny vanimpotoan'ny orana (na hatsiaka na ny hafanana) dia miovaova: mety hiroso na hihemotra raha mitaha amin'ny fotoana iandrasana azy. Ny fifandisoana be loatra eo amin'ny fizaran-taona sy ny volana tokony hifanandrify aminy dia miteraka fahadisoan'ny laharan'ilay volana sy ny fanombohana na fiafaran'ny taona iray. Noho izany, ohatra, ny olona iray lazaina fa ratsy vintana satria "teraka Alakaosy" dia mety tsy teraka tamin'izany andro na volana izany akory, ka nalam-bintana na navela ho faty tsy amin'antony mitombina.

Na ny laharana sy ny isan'ny taona dia mety tsy ho marina noho ny tsy fisian'ny tetiandro voasoratra tamin'ny andron'ny Ntaolo. Mbola hita taratra izany eny ambanivohitra izay azo lazaina fa manakaiky kokoa ny fomba fiainan'ny Ntaolo (mbola misy ny olon-dehibe tsy mahalala ny taonany). Miseho izany anjoanjom-panisan-taona izany rehefa atao ny fanadihadina tantara miankina amin'ny lovantsofina. Tsy fantatra na tsy nisy rahateo koa ny atao hoe "taona 1" (fiantombohan'ny fanisan-taona) teo amin'ny tetiandro malagasy.

Amin'izao andro mampisy fomba fijery tsy mitovy eo amin'ny fiheverana ny tetiandro malagasy izao, na dia misy aza ny fitaovana vokarin'ny mpahay kintana ahafaha-mahafantatra mialoha ny endriky ny volana, dia tokony hampanontany tena ny hinoana ny filazana vintana ataon'ny mpanandro malagasy ankehitriny: ny olona lazain'ny mpanandro iray fa teraka Alahamady dia mety teraka Alakaosy na amin'ny vintana hafa amin'ny mpanadro iray hafa, ary ny olona lazain'ny mpanandro iray fa teraka tamin'ny andro ratsy dia mety ho lazain'ny mpanandro hafa fa teraka tamin'ny andro tsara.