Rafaela (arikanjely)

I Rafaela na Rafaely dia iray amin’ireo anjely atao hoe arikanjely ao amin’ny fivavahana jiosy sy kristiana ary silamo. Anjely mpiambina sy mpanasitrana izy ho an'ny Katolika sy ny Ortodoksa. Ny boky deoterôkanônika sy apokrifan'ny Baiboly no miresaka ny aminy. Aseho miaraka amin’ny andiana mpanao fivahinianana masina koa izy amin’ny maha ajely mpiambina azy.

Ny Arkanjely Rafaela, nataon'i Bartolomé Román, anelanelan'ny taona 1628 sy 1647

Fiforonan-teny

Amin’ny fiteny hebreo, i Rafaela dia atao hoe רָפָאֵל / Rāfāʾēl na Refāʾēl, izay midika hoe “manasitrana Andriamanitra”.

Ao amin’ny fivavahana jiosy

Ny Baiboly hebreo (Tanakh) dia tsy ahitana firesahana momba an’io anjely io. Ireo soratra deoterôkanônika na apokrifa no miresaka ny aminy. Ny Torah (boky dimy voalohany ao amin’ny Baiboly) dia tsy milaza anaran’anjely. Araka an’i Shimon ben Lakish (taona 230-270) dia ireo Jiosy avy tany am-pahababoana any Babilona no nampiditra anaran’anjely tao amin’ireo bokim-pivavahany. Miseho ao amin’ny boky apokrifa jiosy maro i Rafaela, indrindra ao amin’ny Bokin’i Henoka.

Ao amin’ny Bokin’i Henoka

Tahaka ny anjely Mikaela sy Gabriela ary Oriela, i Rafaela dia voaresaka ao amin’ny Bokin’i Henoka (Hen. 10.4-6).[1] I Azazela (עֲזָאזֵל‎ /‘Azazel) dia anaran’anjely ratsy nazera avy tany an-danitra ka nampianatra ny olombelona hanefy fitaovam-piadiana. I Dodaela (heb.: דּוּדָאֵל / Dudael) kosa dia heverina araka ny lovantsofina fa lavaka any ambanin’ny tany ao atsinanan’i Jerosalema izay anagadrana ireo anjely ratsy rehetra.

Ao amin’ny fivavahana kristiana

Ny Baiboly protestanta dia tsy ahitana firesahana momba an’io anjely io. Ireo soratra deoterôkanônika na apokrifa no miresaka ny aminy. Miseho ao amin’ny Bokin’i Tobia (boky deoterôkanônika) i Rafaela. Ny bokin’ireo Olomasin’ny Andro farany, dia ny Bokin’ny Fampianarana sy Fanekena koa dia miresaka an’i Rafaela.

Ao amin’ny Bokin’i Tobia
I Tobia sy ilay Anjely, nataon'i Gustave Doré, taona 1866

Araka ny Bokin’i Tobia, i Rafaela dia iray amin’ireo anjely fito mijoro eo anatrehan’ny voninahitr’Andriamanitra (Tobia 12.15).[2] Eo amin’ity andalan-tsoratr'ity boky ity no anorenan’ny fivavahana katolika ny fanompoam-pivavahana atao amin’ireo arikanjely.

Tantaraina ao amin'ny Bokin'i Tobia fa nirahin’Andriamanitra hiaraka amin’i Tobia tamin’ny diany niaraka amin-drainy jamba, dia i Tobita, i Rafaely mba hanasitranana izany masony izany. Nampahalalain’i Rafaela an’i Tobia ny herin’ny trondro iray izay manana afero manasitrana ny areti-maso. Nambarany azy koa fa ny fo sy ny aty dia mana hery handroaka ny demony.

Voatantara koa fa afaka nanambady an’i Sarà -- izay mijaly noho ny vadiny fito nifandimby novonoin’ny demony atao hoe Asmodea (izay anjelin’ny fahafinaretana maloto) -- i Tobia rehefa nanaraka ny torohevitr’i Rafaela.

Ho an’ny Katolika sy ny Ortodoksa dia anjely mpiambina ny mpandeha lavitra na an-tanety na an-dranomasina na ana habakabaka i Rafaela. Ny fanajana ny azy dia neken’ny Papa Zakaria tamin’ny Konsily natao tao Roma tamin’ny taona 745. Heverina ho i Rafaela ilay anjely manasitrana amin’ny alalan’ny fanetsehany ny ranon’ny farihin’i Betesda (na Betzatà) voalaza ao amin’ny Filazantsara araka an'i Jaona (Jao. 5.1-4).[3]

Ao amin’ny Fotopampianarana sy Fanekempihavanana

I Rafaela dia voaresaka ao amin’ny bokin’ireo Olomasin’ny Andro farany (mormonisma) atao hoe Fotopampianarana sy Fanekempihavanana (Doctrine and Convenants, amin’ny fiteny anglisy) izay isan’ny boky fanorenam-pinoana ankoatra ny Baiboly sy ny Bokin’i Môrmôna. Io anjely io koa voalaza ho isan'ny anjelin’ny Tompo niaraka tamin’ny anjely hafa toa an’i Gabriela sy i Mikaela izay nanao ny hiverenan'ny Filazantsara na ny Vaovao mahafaly amin’ny tokony ho izy indray amin’izao andro farany izao.

Ao amin’ny fivavahana silamo

Anjely fahefatra ao amin’ny finoana silamo i Rafaela raha ny lanjany no jerena.

Ao amin’ny Kor'any

Ao amin’ny Kor'any, i Rafaela dia atao hoe Israfila (arabo: اسرافيل / Israfil). Hita mazava ao amin’io boky masina io izy, indrindra fa ao amin’ny 39.68.

Araka ny lovantsofina

Araka ny lovantsofina miozolmana dia manana anjara asa miavaka i Rafaela satria izy no anjely izay hitsoka trompetra in-telo mba hampandre ny ny Fitsarana farany. Hitsoka trompetra voalohany izy fotoana fohy alohan’ny fandravana an’izao tontolo izao sy ny fahafatesan’ny zavaboary izay handre an’izany. Hitsoka trompetra fanindroany izy mba hamohazana ny maty rehetra amin’ny andron’ny fitsanganan-ko velona. Hotsofiny fanintelony ny trompetra amin’ny fanombohan’ny fitsarana farany.

Jereo koa:

Tsiahy:
  1. "Ary ny Tompo niteny tamin’i Rafaela hoe: Alao i Azazela dia afatory ny tongony sy ny tanany ka atsipazo any amin’ny aizina; manaova lavaka any an-tany efitra, dia any Dodaela, ka atsipazo ao izy. Asio vato marokoroko sy misy nifinifiny ny eo amboniny, ary saromy ao amin’ny aizina izy, dia avelao hitoetra ao mandrakizay, ary saromy ny tavany mba tsy hahita ny mazava. Ary amin’ny andron’ny fitsarana lehibe dia hatsipy any anaty afo izy." (Hen. 10.4-6).
  2. “Izaho no Rafaela, iray amin’ireo anjely fito izay mitsangana eo anatrehan’ny voninahitr’Andriamanitra”. (Tobia 12.15)
  3. "1 Rehefa afaka izany, dia nisy andro firavoravoan'ny Jiosy, ary Jesosy niakatra tany Jerosalema. 2 Ary misy farihy any Jerosalema, eo akaikin'ny vavahadin'ondry, izay atao amin'ny teny Hebreo hoe Betesda, misy fialofana dimy. 3 Tao no nandrian'ny marary maro, ny jamba, ny mandringa, ny mati-ila. 4 Fa nisy anjely nidina tany amin'ny farihy indraindray ka nampihetsika ny rano; koa izay iray niroboka aloha, rehefa nihetsika ny rano, dia sitrana na inona na inona no aretina nanjo azy."(Jao. 5.1-4 -- Ny Baiboly).
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.