Frantsa

I Frantsa na Repoblika Frantsay dia firenena mpikambana amin' ny Vondrona Eoropeana. Any Eorôpa Andrefana no misy azy. Manana zanatany maromaro i Frantsa, ny ngeza indrindra amin' izy ireo dia i Guyane Française. Atao hoe France na République Française izy amin' ny teny frantsay. Ny renivohiny, Paris, dia anisan' ny be mpitsidika indrindra eto an-tany, 45 tapitrisa ny isan' ny mpitsidika mandeha any isan-taona. Manam-belarana 675 417 km2 i Frantsa raha isaina ny fivelaran' ny zanataniny. Ny isan' ny mponiny dia 65,1 tapitrisa tamin' ny 1 Janoary 2009[7].

République française ((fr))
Repoblika frantsay ((mg))
(Antsipirihany) (Antsipirihany)
Teny filamatra : Liberté, Égalité, Fraternité
Teny ofisialy frantsay
Renivohitra Paris
48°52′N 2°19.59′E
Tanàna ngeza indrindra Paris
Fitondrana sy governemanta
 - filoha
 - Praiministra		 Repoblika
Emmanuel Macron
Jean Castex
Velarantany
 - Tontaliny
 - Rano (%)		 faha 41[1]
675 417[2] km²
0,26%
Isam-ponina
 - Tontaliny (Janoary)
 - hakitroka		 faha 21
65 073 482[3] mpo.
96,3[4] mpo./km²

Endrika:Formation pays

Anaran'ny mponina Frantsay
IDH (2006) ▲ 0,955 (ambony be) faha 11
Sandam-bola Euro sy Franc CFP[5],[6] (EUR)
Faritr'ora UTC +1 (CET) ;

hora fahavaratra : UTC+2 (CEST)

Hiram-pirenena 'La Marseillaise'
Valan-tsehatra internet
Antso
an-tariby		 +33

Ny fiteny frantsay no tenim-pirenenan' i Frantsa. Kanefa ny fiteny hafa tenenina any Frantsa dia miisa dimy ambin' ny folo raha isaina ny fiteny tenenin' ny vahiny[8]. Any Frantsa no be mpiteny frantsay indrindra ao aorian' i Repoblika Demokratikan' i Kongo.

Ny fivavahana be mpanaraka any Frantsa dia ny fiangonana katôlika, 51 % hatramin' ny 64 %n' ny Frantsay no vita batemy. Fa milaza ho agnôstika ny 32 %n' ny Frantsay[9].

Ny endriky ny toekarenan' i Frantsa dia kapitalista, fa betsaka ihany ny orinasa tantanan' ny firenena taorian' ny Ady Lehibe Faharoa, mba hamerina ny herin' ny toekareny. Fa tamin' ny taona 1980 dia nisy fanavaozana be dia be natao mba hivarotana ny orinasam-panjakana amin' ny tsy miankina. Tamin' ny taona 2008, i Frantsa no firenena matanjaka fahadimy eo an-tany, eo aorian' i Etazonia sy i Japana sy i Sina ary i Alemaina.

Tantara
lopy
Lahatsoratra antsipirihany : Tantaran'i Frantsa.

Fiavin' ilay anarana hoe Frantsa

Ny anarana hoe Frantsa dia fanagasiana avy amin' ny teny frantsay hoe France izay avy amin' ny teny latina hoe Francia. Tamin' ny voalohany dia natao hoe Francia ny faritta avaratra any Eorôpa misy mponina jermanika mitondra anarana hoe Frank. Fizaran-tany latina tamin' ny taonjato faha-3 i Francia, avy amin' ny teny franka hoe franko(n) izy io; io anarana io dia anaran' i Flandre Belzianina ankehitriny.

Jeôgrafia

Sisintany

Ny tany frantsay any Eorôpa dia voafaritry ny Ranomasimbe Atlantika any andrefana, voafaritry Ranomasina Manche (ranomasina manasaraka azy amin' ny Angletera) sy ny Ranomasina Avaratra any avaratra, voafaritr' i Belzika, i Luxembourg, i Alemaina, i Soisa sy i Italia any atsinanana, ary ny Ranomasina Mediteranea, i Andôra, Mônakô sy Espaina any atsimo.

Ny tany frantsay amin' ny kôntinanta dimy hafa dia voafaritr' i Brezily sy Sorinama any amin' i Guyane Française, voafaritr' i Kanada any Saint-Pierre sy Miquelon ary voafaritry ny Fanjakan' i Hôlandy any amin' ny Nosy Masina Martin, voafaritry ny ranomasina koa ny tany frantsay: ao amin' ny Ranomasimbe Pasifika ny nosy Pôlinezia, any amin' ny Ranomasimbe Indianina i Mayotte sy i La Réunion, any amin' ny Ranomasina Karaiba i Guadeloupe sy i Martinique sy ny Nosy Saint Martin ary ny Nosy Saint Barthelemy.

Any andrefan' i Eorôpa no misy ny tanin' i Frantsa metrôpôlitana. Manana (zana)tany koa i Frantsa any ivelan' i Eorôpa: any Amerika Avaratra, any Antilia, any Amerika Atsimo, any Afrika (Ranomasimbe Indianina) any avaratra sy any atsimon' ny Ranomasimbe Pasifika sy any Antarktika. 2 970 km ny halavan' ny sisin-taniny amin' ny firenena valo any Eorôpa: amin' i Espaina (650 km), amin' i Beljika (620 km), amin' i Soisa (572 km), amin' i Italia (515 km), amin' i Alemaina (450 km), amin' i Luxembourg (73 km), amin' i Andora (57 km) ary amin' i Mônakô (4,5 km). Any Amerika Atsimo dia mizara sisin-tany amin' i Brezily (720 km) sy amin' i Sorinama (520 km) i Guyane Française. Misy sisin-tany manana halavana 10,2 km (tsy tena hita maso) eo amin' ny nosy Saint Martin manasaraka ny tanin' ny Repoblika Frantsay sy ny tanin' ny Fanjakanan' i Hôlandy. Farany, ny Tany Adelia (ao amin' ny TAAF), lazain' i Frantsa fa azy, dia tany be ao amine ny Ranomasimbe Antarktika lazain' i Aostralia fa azy.

I Fantsa dia manam-pivelarana 543 965 km2 (655 688 km2 miaraka amin' ny zanatany), mivelatra 1 000 km i Frantsa amin' ny teza avaratra-atsimo sy amin' ny teza atsinanana-andrefana. Izy no firenena ngeza indrindra ao aorian' i Rosia sy i Okraina; ary izy no firenena ngeza indrindra ao amin' ny Vondrona Eorôpeanina. Ny halavan' ny morontsirany dia misy 3 427 km (raha tsy isaina ny morontsirak' i Kôrsa mahatratra 1 000 km).

Isan' ny mponina
ny hakitroky ny departemanta frantsay

Miisa 65 073 482 ny olona monina any Frantsa tamin' ny 1 Janoary 2009[10]. 62 448 977 no miaina any amin' ny metrôpôly. Misy fanisam-bahoaka atao isan-taona tamin' ny taona 1801 hatramin' izao, fa tamin' ny fanombohan' ny taona 2004, atao lalandava ny fanisam-bahoaka.

Ny isa-mponin'i lafrantsa

Anisan' ny ambony indrindra any Eorôpa ny fitombon' ny mponina any Frantsa, ambony noho ny salanisa eorôpeanina ny isan' ny teraka any Frantsa (830 900 ny teraka ary 531 200 ny maty), ary miakatra elanelan' isan' ny mpifindra monina miditra amin' ny mpifindra monina mivoaka (olona 100 000), noho izany dia niakatra 0,61 % ny isan' ny mponina any Frantsa.

Fiteny
lopy
Lahatsoratra antsipirihany : fiteny frantsay.

Ny fiteny frantsay izay fehezin' ny Akademia Frantsay no be mpiteny indrindra any Frantsa, ary "fitenin' ny Repoblika" hatry ny lalàm-panorenan' ny 25 Jiona 1992[11]. I Frantsa no firenena miteny frantsay faharoa lehibe indrindra aorian' ny Repoblika Demôkratikan' i Kôngô[12], fa voalohany amin' ny lafiny isan' ny mpiteny. Firenena ao amin' ny Frankôfônia i Frantsa.

Ankoatry ny teny frantsay izay ôfisialy dia fiteny miisa 75 no tenenina any Frantsa, miaraka amin' ny fiteny hafa isam-paritra, ny fiteny avy amin' ireo mponina vahiny ary ny fiteny any amin' ny DOM-TOM, araky ny tatitry ny mpahay fiteny Bernard Cerquiglini[13].

Jereo koa

Firenena ao Eorôpa

Albania - Alemaina - Andôra - Aotrisy - Belzika - Bielôrosia - Bolgaria - Bôsnia-Herzegôvina - Danemarka - Espaina - Estônia - Fanjakana Mitambatra - Finlandy - Frantsa - Grisia (na Gresy) - Hôngria (na Hongaria) - Irlanda - Islandy - Italia - Jeôrjia - Kipra (na Sipra) - Krôasia (na - Krôatia) - Letônia - Liktenstaina - Litoania - Loksemborga - Masedônia Avaratra (na Makedônia Avaratra)- Malta - Môldavia - Môntenegrô - Nederlandy - Nôrvezy - Okraina - Pôlônia - Pôrtogaly - Tsekia - Romania - Rosia - San-Marîno - Serbia - Slôvakia - Slôvenia - Soeda - Soisa - Tsekia - Vatikàna.

Kôntinenta eto an-tany

Rohy Ivelany

  1. Isa-mponina eo amin'ny CIA world factbook. archived from the original on 2011-09-27 Retrieved on 2009-04-25.
  2. 543 965 any France metirôpôlitany. manana 42=32 000 km2 koa ny firenena frantsay any Terre Adelie tamin'ny 1959.
  3. Isa hoan'ny repoblika frantsay INSEE, misy 62 448 977 any Frantsa metirôpôlitany.
  4. isam-ponina/km² any frantsa metirôpôlitany : 114,86
  5. Franc Frantsay taloha ny taona 2002.
  6. Franc CFP Mbola miasa any amin'ny zanatany frantsay any Ôseania :
    1 000 XPF = 8,38 EUR exactement, soit 1 EUR ≈ 119,3317 XPF environ (source officielle IEOM)
  7. ((fr)) http://www.insee.fr/fr/themes/document.asp?ref_id=IP1220&reg_id=0#inter1
  8. http://www.culture.gouv.fr/culture/dglf/lang-reg/rapport_cerquiglini/langues-france.html#ancre84582
  9. kopian'ny arisiva. archived from the original on 2009-08-02 Retrieved on 2009-10-17.
  10. INSEE - Bilan démographique 2008
  11. LOI constitutionnelle n° 92-554 du 25 juin 1992 ajoutant à la Constitution un titre : "Des Communautés européennes et de l'Union européenne" (1)
  12. Repoblika Demokratikan'i Kongo
  13. Les langues de la France

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.