Pentekôsta

Ny Pentekôsta na Pentekôty dia fety kristiana ahatsiarovana sy ankalazana ny nidinan’ ny Fanahy Masina tamin’ ireo Apôstôly tamin’ ny faha-50 andro aorian’ ny nitsanganan’ i Jesoa tamin’ ny maty. Amin’ ny Alahady fahafito aorian’ ny Paska no anatanterahana azy. Io fety io no mamarana ny fetin’ ny Paska.

Ny Pentekosta, nataon'i Pierre Reymond, taona 1522.

Fiforonan-teny

Ny teny hoe Pentekosta na Pentekôty dia avy amin’ ny teny grika hoe πεντηκοστὴ ἡμέρα / pentêkostề hêméra izay midika hoe “andro fahadimampolo”. Izany dia mampahatsiahy ny nilatsahan’ ny Fanahy Masina tamin’ ireo Apôstôly sy ny hafa koa tamin’ ny andro fahadimampolo taorian’ ny andro nitsanganan’ i Jesoa ho velona, araka ny voasoratra ao amin’ ny Asan' ny Apôstôly ao amin’ ny Baiboly kristiana.

Ny fety jiosy mifanandrify amin' ny Pentekôsta

Ny fankalazana ny Pentekôsta dia avy amin’ ny fety jiosy atao hoe Shavuot (heb.: שבועות) izay midika hoe "Fetin’ ny Lohavokatra" na "Fetin’ ny Herinandro" izay tandreman’ ny Jiosy araka ny voasoratra ao amin’ ny Bokin' ny Eksôdôsy sy ao amin’ ny Bokin’ ny Nomery ao amin’ ny Baiboly hebreo na ny Testamenta Taloha (Eks. 23.16-17; 34.26; Nom. 28.26).

"16 Ary tandremo koa ny andro firavoravoana amin'ny fijinjana ny voaloham-bokatry ny asanao, izay nafafinao tany an-tsaha, sy ny andro firavoravoana amin'ny fanangonana amin'ny faran'ny taona, raha manangona ny vokatry ny asanao avy any an-tsaha ianao. 17 Dia intelo isan-kerintaona no hisehoan'ny lehilahy rehetra aminareo eo anatrehan'i Jehovah Tompo." (Eks. 23.16-17–Ny Baiboly)

"26 Ny santatra amin'ny voaloham-bokatry ny taninao dia haterinao ho ao an-tranon'i Jehovah Andriamanitrao. Aza mahandro zanak'osy amin'ny rononon-dreniny." (Eks. 34.26–Ny Baiboly)

"26 Ary amin'ny andro fanaterana ny voaloham-bokatra, raha manatitra fanatitra hohanina vaovao ho an'i Jehovah ianareo, rehefa afaka ireo herinandronareo, dia hisy fivoriana masina ho anareo; aza manao tao-zavatra akory;"(Nom. 28.26–Ny Baiboly)

Datin’ ny Pentekôsta

Ny Pentekôsta dia ankalazaina amin’ ny Alahady fahafito (andro faha-49) aorian’ ny Alahadin’ ny Paska, ka miovaova sahala amin’ ny datin’ ny Paska ny daty anatanterahana azy. Tsy maintsy amin’ ny Alahady anelanelan’ ny 10 Mey sy 13 Jona ny datin’ ny Pentekôsta. Mitohy amin’ ny Alatsinainin’ ny Pentekôsta izany amin’ ny firenena sasany.

Tantaran' ny Pentekôsta

Fety jiosy

Ao amin’ ny tetiandro hebreo, ny Shavuot dia mizotra ao anatin’ ny “fito herinandro feno” na dimampolo andro hatramin’ ny ampitson’ ny Shabbat (Sabata) (Eks. 33.16), aorian’ ny fetin’ ny Paska jiosy (Pesakh). Izany no anaovana azy amin’ ny teny hebreo hoe שבועות / Shavuot izay adika hoe “Fetin’ny Herinandro (maro)” sy amin’ ny teny grika hoe πεντηκοστos / Pentekostos izay adika hoe “Fahadimampolo” teo amin’ ireo Jiosy manana kolontsaina grika. Araka ny voalaza ao amin’ ny Levitikosy izany (Lev. 23.16).

Avy amin’ ny fetin’ ny fijinjana izay niova tsikelikely ho fankalazana ny Fanekem-pihavanana natao tao Sinay teo amin’ Andriamanitra sy i Mosesy sady fanorenana ny Lalàn’ i Mosesy izany[1]. Izany fiovan’ ny anton’ ny fety izany dia ny faharavan’ ny Tempolin’ i Jerosalema tamin’ ny taona 70 satria ao amin’ ny Tempoly no tokony hanaterana ny fanatitra (ny vokatry ny fambolena).

Tamin’ ny fiandohan’ ny taonjato voalohany dia nanjary iray amin’ ireo fetin’ ny fivahiniana masina isan-taona ny Shavuot, indrindra ho an’ ny Jiosy manana kolontsaina grika sy ho an’ ny sekta jiosy sasany. Tamin’ ny taonjato faha-2 vao nampiraisin’ ireo mpanaraka ny fampianaran’ ny Fariseo ny fetin’ ny fijinjana sy ny fahatsiarovana ny Lalàna nomena tao Sinay[2].

Araka ny Evanjely

Ny Asan’ ny Apôstôly dia mametraka mazava amin’ io fety jiosy io ny tantaran’ ny Apôstôly voalohany izay nahazo ny Fanahy Masina sy ny tsindrimandrin’ Andriamanitra tao amin’ ny efitrano ambony (ilay niarahan’ i Jesoa nisakafo farany tamin’ ireo mpianany) tao Jerosalema: nisy "lela mitarehin’ afo" teo ambonin’ ny Apôstôly tsirairay, izay manambara ny fahatongavan’ ny Fanahy Masina nahatonga azy ireo hiteny amin’ ny fiteny maro hafa ankoatry ny fiteny galileana[3].

"1 Ary nony tonga ny Andro Pentekosta, dia teo amin'ny fitoerana iray izy rehetra. 2 Ary nisy feo tonga tampoka avy tany an-danitra, toy ny rivotra mahery mifofofofo, ka nanenika ilay trano niangonany. 3 Ary nisy lela maro mitarehin'afo niseho taminy, izay nizarazara; ary nipetraka tamin'izy rehetra isan-olona izany. 4 Ary samy feno ny Fanahy Masina izy rehetra, ka dia niteny tamin'ny fiteny maro samy hafa, araka ny nampitenenan'ny Fanahy Masina azy." (Asa 2.1-4 –Ny Baiboly)

Ireo lela mitarehin’afo, araka ny lovantsofina jiosy ny amin’ ilay fanambaran-tenan’ Andriamanitra tao Sinay izay heverina fa mitovy amin’ izany zava-nitranga izany, dia maneho ny Feon’ Andriamanitra. Ny lovantsofina kristiana kosa dia mandika sady maneho ny Pentekôsta ho fandraisana ny fanomezam-pahasoavan’ ny fahaizana fiteny maro izay ahafahana mitondra ny hafatry ny famonjena ny olona rehetra any amin’ ny faran’ ny tany[4] araka ny ambaran’ ny fiavian’ ireo vavolombelon’ ilay zava-nitranga, any am-Pielezana jiosy (Asa 2.5-11). Nanarakaraka ny fiakaran’ i Jesoa any an-danitra izay tantaraina ao amin’ ireo Evanjelin’ i Joany sy ny an’ i Lioka sy ny an’ i Marka ary ny Asan’ ny Apôstôly ny fidinan' ny Fanahy Masina.

Araka ny voasoratra ao amin’ ny Asan’ ny Apôstôly, ireo izay nilatsahan’ ny Fanahy Masina no hampiely ny Vaovao Mahafaly: ny lahatenin’ ny apôstôly Petera dia nahatonga Jiosy miisa 3 000 mpivavaka hatao batisa[5] (Asa 2.41).

Ny Evanjelin’ i Joany ihany no mitatitra fa nandritra ny sakafo farany niarahan’ i Jesoa tamin’ ny mpianany izay notanterahiny ny omalin’ ny andro namonoana azy, i Jesoa dia nilaza mialoha tamin’ ireo mpianany ny hiavian’ ny Parakleto (avy amin’ ny teny grika hoe: παράκλητος / Parakletos; latina: Paracletus izay midika hoe "Mpampionona" na "Mpananatra" na "Mpisolovava") (Joa. 14.15-31)[6]. Tsy miresaka ny amin’ izany ireo Evanjely sinôptika (Matio sy Marka ary Lioka).

Fety kristiana

Ny fankalazana ny fetin’ ny 50 andro dia efa notanterahin’ ny Kristiana tamin’ ny taonjato faha-2 nefa tsy tamin’ ny fiangonana rehetra. Tamin’ ny taonjato faha-4 vao natao fety raikitra ny Pentekôsta ary tamin’ ny fiafaran’ izany fe-potoana dimampolo andro izany no nanaovana azy[7]. Ny tao Rôma sy Milano tamin’ ny taona 380 dia fantatra fa nankalaza izany[8].

Taty aoriana, tamin’ ny taonjato faha-20 dia niseho ny Pentekôtisma, izay firehana prôtestanta ara-pilazantsara manome lanja manokana ny fanomezam-pahasoavan’ ny Fanahy Masina, sahala amin’ izay niseho tamin’ ireo Apôstôly sy ny mpino hafa koa izay niangona tamin’ ny andron’ ny Pentekôsta.

Hevitr' ilay fankalazana

Ho an' ny Kristiana mino ny Trinite, ny fetin’ ny Pentekôsta dia fotoana manokana ankalazana ny Fanahy Masina, amin' ny maha persôna fahatelon’ ny Trinite azy. Amin’ izany, ny vavaka atao dia angatahana amin’ Andriamanitra ny hanomezany ny Fanahy Masina[9]. Ahatsiarovana koa ny nanombohana nitory ny Vaovao Mahafaly sy ny fiorenan’ ny Fiangonana kristiana voalohany ny Pentekôsta[10].

Jereo koa:

Rohy ivelany

Loharano
  1. Marie Françoise Baslez, Bible et Histoire, éd. Gallimard, coll. Folio Histoire, 2003, p. 219-243
  2. Hugues Cousin, Le récit de Pentecôte (Actes 2,1-13), supplément au Cahier Évangile no 124, éd. du Cerf, 2003, article en ligne.
  3. Philippe Rouillard, Les Fêtes chrétiennes en Occident, p. 103.  
  4. Marie Françoise Baslez, Bible et Histoire, éd. Gallimard, coll. Folio Histoire, 2003, p. 219-243.
  5. Philippe Rouillard, Les Fêtes chrétiennes en Occident, p. 104-105.
  6. "15 Raha tia Ahy ianareo, dia hitandrina ny didiko. 16 Ary Izaho hangataka amin'ny Ray, ary Izy hanome anareo Mpananatra* hafa mba ho eo aminareo mandrakizay, 17 dia ny Fanahin'ny fahamarinana, Izay tsy azon'izao tontolo izao horaisina, satria tsy hitany na fantany; fa ianareo no mahafantatra Azy, satria mitoetra eo aminareo Izy, ary ho ao anatinareo. 18 Tsy hamela anareo ho kamboty Aho; hankatỳ aminareo Aho. 19 Vetivety foana dia tsy hahita Ahy intsony izao tontolo izao; fa ianareo no hahita Ahy; satria velona Aho, dia ho velona koa ianareo. 20 Amin'izany andro izany dia ho fantatrareo fa Izaho ao amin'ny Raiko, ary ianareo ato amiko, ary Izaho ao aminareo. 21 Izay manana ny didiko ka mitandrina izany, dia izy no tia Ahy; ary izay tia Ahy no ho tian'ny Raiko, ary Izaho ho tia azy ka hiseho aminy. 22 Hoy Jodasy (tsy Iskariota) taminy: Tompoko, nahoana no aminay ihany no hisehoanao, fa tsy amin'izao tontolo izao koa? 23 Jesosy namaly ka nanao taminy hoe: Raha misy tia Ahy, dia hitandrina ny teniko izy; ary ny Raiko ho tia azy, ary hankao aminy Izahay ka honina ao aminy. 24 Izay tsy tia Ahy dia tsy mitandrina ny teniko; ary ny teny izay renareo dia tsy Ahy, fa an'ny Ray izay naniraka Ahy. 25 Izany teny izany dia efa voalazako taminareo raha mbola mitoetra eto aminareo Aho; 26 fa ny Mpananatra, dia ny Fanahy Masina, Izay hirahin'ny Ray amin'ny anarako. Izy no hampianatra anareo ny zavatra rehetra sy hampahatsiaro anareo ny zavatra rehetra izay nolazaiko taminareo. 27 Fiadanana no avelako ho anareo, ny fiadanako no omeko anareo; tsy tahaka ny fanomen'izao tontolo izao no fanomeko anareo. Aza malahelo na matahotra ny fonareo. 28 Efa renareo fa Izaho nilaza taminareo hoe: Handeha Aho, nefa ho avy aminareo indray. Raha tia Ahy ianareo, dia ho faly, satria mankany amin'ny Ray Aho; fa ny Ray dia lehibe noho Izaho. 29 Ary ankehitriny efa nilaza taminareo Aho, dieny tsy mbola tonga izany, mba hinoanareo, rehefa tonga. 30 Tsy hilaza zavatra maro aminareo intsony Aho; fa avy ny andrianan'izao tontolo izao, nefa tsy manana na inona na inona ato amiko izy. 31 Fa mba ho fantatr'izao tontolo izao fa tiako ny Ray, ary araka izay nandidian'ny Ray Ahy, dia izany no hataoko. Mitsangàna, andeha isika hiala eto." (Jao. 14.15-31)
  7. Simon Claude Mimouni et Pierre Maraval, Le christianisme des origines à Constantin, éd. P.U.F., coll. Nouvelle Clio, 2006, p. 448.
  8. Philippe Rouillard, Les Fêtes chrétiennes en Occident, p. 104
  9. Philippe Rouillard, Les Fêtes chrétiennes en Occident, p. 105-106.
  10. Philippe Rouillard, Les Fêtes chrétiennes en Occident, p. 105.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.