Pôlitika eto Madagasikara

Ny fahefana mpanatanteraka dia sahanin' ny filoham-pirenena sy ny governemanta amin' ny alalan' ireo sampan-draharaham-panjakana isan-karazany. Lany amin’ ny alalan’ ny latsabato ataon' ny daholobe ny filoham-pirenena ary mijanona ho filoha mandritry ny dimy taona, azo averina indroa. Izy no manonona ny praiminisitra.

Ny fahefana mpanao lalàna dia sahanin' ny Antenimiera roa, dia ny Antenimieram-pirenena (izay ahitana ny solombavam-bahoaka voafidy manerana an' i Madagasikara) sy ny Antenimieran-doholona (izay ahitana loholona vofidin' ny mpifidy lehibe sy ireo loholona notendren' ny filoham-pirenena). Izy ireo no mandany ny volavolan-dalàna aroson' ny governemata na ny tolo-dalàna aroson' ny solombavam-bahoaka na ny loholona.

Ny fahefana mpitsara dia sahanin' ireo sampan-draharaham-pitsarana ao amin' ny Ministeran' ny Fitsarana, ao amin' ny Fitsarana Avo momba ny Lalàmpanorenana, sy ny maro hafa koa. Mamitaraia ny olom-pirenena sy ny mpitsara ihany koa ny tsy fisian' ny fahaleovan-tena tanteraka eo aminy fitsarana.

Ity no vanim-potoana nandraisan' ny Malagasy ny fitantanana ny fireneny indray, izany hoe mitovy amin' ireo firenena rehetra eran-tany i Madagasikara. Saritsarim-pahaleovantena ihany no nilazana io vanim-potoana io satria ny sehatra rehetra dia nakan' ny mpitondra tamin' izany fankatoavana tany amin' ny firenena nanjanaka teo aloha. Ary izay no niteraka ny fanehoam-panoherana ny taona 1972 ka niafara tamin' ny fahataperan' ny Repoblika Voalohany.

I Tsiranana Philibert no filoham-pirenena malagasy voalohany izay nitondra tamin' ny 1 Mey 1959 hatramin' ny 11 Oktobra 1972.

Taorian' ny faharavan' ny Fitondran'ny Repoblika Voalohany dia nisy ny Tetezamita izay fotoana noheverina handinihan-tena teo amin' ny Tantaran' i Madagasikara.

Ny Jeneraly Ramanantsoa no nisahana ny andraikitra feno teo saingy noho ireo tarazo nisy vokatry ny teritery tamina sokajin-javatra maromaro teto anatiny sy tany ivelany dia voatery nametra-pialana ny lehilahy ka namindra ny fahefana. Ny Kôlônely Ratsimandrava no nandray izany tamin-kafanam-po tokoa; ary mbola tsy afaka ao am-pon' ny Malagasy niaina izany fotoana izany ilay fehezan-teny malaza hoe: "Tsy hiamboho adidy aho mon Général !".

Pejy iray teo amin' ny tantaran' i Madagasikara io, ary noheverina fa teboka hiaingana hiatrehana ny fandrosoana eran-tany. Teo vao nihevitra fa ho afaka tanteraka ny vanim-potoanan' ny Fanjanahantany. Herinandro ihany anefa ny faharetan' izany satria maty voatifitra ny kolonely Ratsimandrava ny 11 febroary 1975. Dia nisy Tetezamita indray teo fa tsy naharitra an-taona fa am-bolana ihany.

Ny Capitaine de frégate Ratsiraka Didier no voatendry hitondra an' i Madagasikara taty amin' ny faran' ny taona 1975. Niezaka ny hitondra hevi-baovao sy fijery vaovao tamin' ny alalan' ny fandaharan' asa iray dia ny Boky Mena ity manamboninahitra tantsambo ity ary naharesy lahatra ny maro tamin' ny Malagasy izy tamin' izany.

Noho ireo toe-javatra maro nitranga ka niteraka fahoriana sy fahasahiranana lalina teo amin' ny fiainam-pirenena, dia voatery ny vahoaka izay nentan' ny antoko pôlitika sahy nanohitra ny fitondran-dRatsiraka Didier naneho fa tsy afaka ny hiharitra intsony izy. Rehefa nitokona am-bolana vitsivitsy ny vahoaka dia resy lahatra ny mpitondra fa tsy afaka hampandeha ny fitondrana intsony ka nifampiraharaha tamin' ny mpanohitra izay neken' ny vahoaka ho mpitondra ny feony.

Ny 31 Oktobra 1991 no nanamarika ny fiafaran' ny Repoblika faharoa ary koa varavarana hisokatra hoan' ny Repoblika fahatelo. Na dia tsy nanapa-kevitra firy intsony teo amin' ny fitantanan-draharaham-panjakana intsony aza Ratsiraka dia mbola nitazona ihany ny anaram-boninahitra maha filohan' ny Repoblika azy ihany.

I Zafy Albert no nitazona ny andrikitra teo amin' ilay andrim-panjakana (H.A.E) lehibe natao hampijoroana ny Repoblika fahatelo. Narafitra ny lalàm-panorenana vaovao, natao daholo izay rehetra hita fa madinana tokony ho tetenina tamin' ny lasa.

Ny taona 1993 vao tafajoro tanteraka ny Repoblika fahatelo, lany ho filoham-pirenena tamin' izany i Albert Zafy izay nanankinan' ny ankamaroan' ny Malagasy ny safidiny. Sahirana teo amin' ny fitadiavam-bahaolana ara-toekarena ireo mpitondra ka niteraka fifanoheran-kevitra teo amin' ireo samy mpiaramitolona izany, ka ny taona 1996 dia voatery naato tamin' ny asany maha filoham-pirenena azy i Zafy Albert, io dia ny lalàm-panorenana ihany no nahafahana nampiato azy ary sambany teo amin' ny tantaran' i Madagasikara no nisy fanonganam-panjakana tao anatin' ny fanajana ny lalàna tanteraka.

Nitsangana ny tetezamita notarihin' i Ratsirahonana Norbert izay filohan' ny Fitsarana Avo Momba ny Lalàm-panorenana tamin' izany. Dia nikarakara ny fifidianana izay ho filoham-pirenena hasolo an' i Zafy izy. Nirotsaka hofidina indray teo Ratsiraka ka niverina nifaninana indray izy sy Zafy.

Tafaverina ho filoha indray Ratsiraka ny taona 1997 ary nanitsy ny Lalàm-panorenana ka ny mahaolona sy ny tontolo iainana ("humanisme écologique") indray no nentiny handresena lahatra ny Malagasy.

Niditra tamin' ny fizarana faharoan' ny Repoblika fahatelo teo ny firenena malagasy, 5 taona no niainana izany foto-kevitra vaovao izany, izay fotoana ninian' ny Malagasy maro tsy notoinina. Na dia noheverina ho manana traikefa sy fahaiza-manao noho ny fotoana maro nitondrany an 'i Madagasikara aza Ratsiraka, dia tsy nisy fanavaozana nentiny teo amin' ny fitantanana. Raha ny fifanarahana iraisam-pirenena no jerena dia nitohy avokoa ireny rehefa niato nandritra ny fotoana nitondran' i Zafy Albert. Maro ny vola fanampiana sy nindramina nentina hanatsarana ny fahefa-mividin' ny vahoaka, saingy tsy nisy fiantraikany teo amin' ny tantsaha indrindra.

Ny taona 1999 nisy ny fifidianana izay ho ben' ny tanàna ka tamin' izany no nipoirana olona vaovao teo amin' ny sehatra pôlitika. Anisan' ireny ny mpandraharaha tompon' ny orinasa Tiko, Ravalomanana Marc izay nanana fahasahiana nijoro hitondra fijery vaovao. Mbola tanora sy tsy mbola heno teo amin' ny tontolo pôlitika malagasy izy ka nanaitra ny mponin' Antananarivo izay toerana nilatsahany ho fidina.

Nanangana fikambanana izy nahazoany nilatsaka dia ny "Tiako i Madagasikara" tamin' izany. Nisy akony teo amin' ny fiainam-pirenena malagasy ny fitantanany ny renivohitra. Fa niezaka nitondra fanavaozana sy fanatsarana ny tanàna izy, indrindra ny lalana. Rehefa ho tonga ny fotoam-pifidianana izay ho filoham-pirenena dia nirotsaka ho fidina Ravalomanana Marc. Rehefa nirotsaka izy dia lany ho filoham-pirenena. Tsy nanaiky ny fahalanian-dRavalomanana amin' ny fiodinana voalohany Ratsiraka mpifanadrina aminy ka niteraka ny krizy tamin' ny taona 2002. Nitondra tamin' ny taona 2002 ka hatramin' ny taona 2009 izay fotoana nanongana azy, zy.

Tamin’ ny fomba tsy dia natao hoe ara-dalàna, naka ny fahefana i Andry Rajoelina nandritry ny fikorontanana nitranga tamin’ i taona 2009 taorian’ ny fialàn’ i Marc Ravalomanana, ary taorian’ ny fakan’ i Andry Rajoelina ny fahefana, nanohy ny fanomezan-dalan’ i Marc Ravalomanana izy na dia tsy lany tamin’ ny latsabato ataon’ ny daholobe aza. Ny tena marina, raha tena nisy ny tetezamita, ny miaramila no tokony nitondra azy: izany hoe izay manana ny mari-boninahitra avo indrindra ao amin’ ny Tafika. Ary roa volana aorian’ ny tetezamita, misy ny fifidianana ny filoham-pirenena. Voarara any Madagasikara ary manerana izao tontolo izao ilay fakan’ i Andry Rajoelina fahefana izany hoe manohy ny fanomezan-dalan’ ny filoham-pirenena lanin’ ny latsabato.

I Hery Rajaonarimampianina dia kandidà amin' ny fifidianana ny filoham-pirenena ny taona 2013. Lany tamin' ny salan'isa 53,41 izy tamin' ny fihodinana faharoa nanoloana ny kandidà Jean Louis Robinson. Dimy andro nialoha ny fihodinana voalohan' ny fifidianana filoham-pirenena tamin' ny 2013 dia voatolotra ho solon' i Andry Rajoelina i Hery Rajaonarimampianina. Faharoa izy tamin' ny valin' ny fihodinana voalohany, ary izy no mitarika ara-bato amin'ny fihodinana faharoa. Na dia nolazain' ireo mpanohitra azy fa nisy aza ny hala-bato, dia voatonona ho filoha lanin' ny fifidianana filoham-pirenena voalohan' ny Repoblika fahaefatra izy tamin' ny 17 Janoary 2014. Nandray ny fahefana tamin' ny 25 Janoary izy

• VVS :1913 (Vy Vato Sakelika)
• MDRM le 22 Febroary 1946 -10 May 1947 (Mouvement démocratique de la rénovation malgache)
• PANAMA : 1941-1947 (Parti Nationaliste Malgache)
• JINY : 1943-1947 (Jeunesse Nationaliste)
• PADESM (Parti des Déshérités de Madagascar)

• PSD (Parti Social-Démocrate)
• MONIMA (Mouvement National pour l'Indépendance de Madagascar - Madagasikara Otronin' ny Malagasy)
• AKFM (Antokon' ny Kongresin' ny Fahaleovantenan' i Madagasikara)

• AREMA (Antoky ny Revolisiona Malagasy; Andry sy Rihana Enti-Manavotra an' i Madagasikara)
• MFM (Miaro ny Fanjakan' ny Madinika - Mpitolona ho an' ny Fandrosoan' i Madagasikara)
• RNM
• RCM
• PDM (Parti Démocratique de Madagascar)
• UDSM (Union Démocratique et Sociale de Madagascar)

• UNDD (Union Nationale pour la Démocratie et le Développement)
• PICM (Parti du Congrès de l' Indépendence de Madagascar)
• RPSD (Rassemblement Pour la Social-Démocratie)
• CSDDM (Comité de Soutien pour la Démocratie et le Développement à Madagascar)
• LEADER Fanilo, 1992, naorin' i Herizo Razafimahaleo (Liberalisme Economique et Action Democratique pour la Reconstruction nationale)
• AVI (Ny Asa Vita no Ifampitsarana)
• TIM (Tiako i Madagasikara)

• TGV (Tanora Malagasy Vonona)
• MAPAR (Miaraka Amin' ny Prezida Andry Rajoelina)
• HVM (Hery Vaovao ho an'i Madagasikara)
• AME (Antoko Miombona Ezaka)
• MAMAN (Madagasikara Mandroso)

Nizara ho faritany enina i Madagasikara hatramin'izay: Antsiranana, Antananarivo, Fianarantsoa, Mahajanga, Toamasina ary Toliara. Araka ny fiovana nisy anefa, nanomboka ny taona 2004, dia nozaraina ho faritra 22 i Madagasikara.

Ireto avy ireo faritra 22 ireo voatsinjara amin' ny faritany enina:

Misy faritra roa ny ao amin'ny Faritanin' Antsiranana, ka ireto avy izy ireo:

• Faritra Diana (misy distrika miisa 5)
• Faritra Sava (misy distrika miisa 4)

Misy faritra efatra ny ao amin'ny Faritanin'i Mahajanga:

• Faritra Boeny (misy distrika miisa 6)
• Faritra Betsiboka (misy distrika miisa 4)
• Faritra Melaky (misy distrika miisa 5)
• Faritra Sofia (misy distrika miisa 7)

Misy faritra efatra ny ao amin'ny Faritanin' Antananarivo:

• Faritra Itasy (misy distrika miisa 3)
• Faritra Analamanga (misy distrika miisa 8)
• Faritra Bongolava (misy distrika miisa 2)
• Faritra Vakinankaratra (misy distrika miisa 7)

Misy faritra telo ny ao amin'ny Faritanin' i Toamasina:

• Faritra Alaotra-Mangoro (misy distrika miisa 5)
• Faritra Analanjirofo (misy distrika miisa 6)
• Faritra Atsinanana (misy distrika miisa 7)

Misy faritra dimy ny ao amin' ny Faritanin' i Fianarantsoa:

• Faritra Atsimo-Atsinanana (misy distrika miisa 5)
• Faritra Amoron'i Mania (misy distrika miisa 4)
• Faritra Ihorombe (misy distrika miisa 3)
• Faritra Matsiatra Ambony (misy distrika miisa 7)
• Faritra Vatovavy-Fitovinany (misy distrika miisa 6)

Misy faritra efatra ny ao amin' ny Faritanin' i Toliara:

• Faritra Atsimo-Andrefana (misy distrika miisa 9)
• Faritra Anosy (misy distrika miisa 3)
• Faritra Androy (misy distrika miisa 4)
• Faritra Menabe (misy distrika miisa 5)

Tamin' ny taona 2015 dia niisa 1 693 ny kaominina eto Madagasikara.