Mouvement Démocratique de la Rénovation Malgache

Ny Mouvement Démocratique de la Rénovation Malgache (MDRM) dia antoko pôlitika malagasy niforona tamin' ny 22 Febroary 1946 ary nofoanana tamin' ny 10 Mey 1947, izay nanan-tanjona ny hampahaleotena an' i Madagasikara. Izy no antoko pôlitika voalohany niforona teto Madagasikara, taorian' ny Fihaonambe tany Brazzaville tamin' ny taona 1944 nanambaràn' ny Jeneraly Charles de Gaulle fa ny zanatany rehetra dia tokony ho lasa tany frantsay ampitan-dranomasina izay manana zo hanana solontena ao amin' ny Antenimieram-pirenena frantsay[1].

Fanorenana sy firehan-kevitra

Taorian’ ny Ady Lehibe, tamin’ ny fivoriambe voalohany nataon’ ny Antenimiera mpanorina frantsay tany Paris tamin’ ny Novambra 1945, mba handrafetana ny lalàm-panorenan’ ny Repoblika fahefatra frantsay, dia dokotera roa antsoina hoe Joseph Raseta sy Joseph Ravoahangy no nisolo tena an’ i Madagasikara. Izy ireo no nanangana ny antoko pôlitika MDRM niaraka amin’ i Jacques Rabemananjara, tamin’ ny fiandohan’ ny taona 1946[2]. Ireo mpitarika telo ireo dia taranaky ny Hova, izay nalaza teo amin’ ny fabaovana pôlitka tao amin’ ny lapan’ ny mpanjaka merina teo aloha[3]. Niorina ho amin' ny fahaleovan-tenam-pirenena izany antoko izany[2]. Nilamina ny hetsika, ary na dia nikatsaka ny fahaleovan-tena ho an' i Madagasikara aza, dia nandray ny vina frantsay momba ny fanaovana an’ i Madagasikara ho anisan' ny vondrom-piarahamonina ara-toekarena sy ara-kolontsaina maneran-tany aoamin’ ny frankôfônia[3]. Nahazo fanohanana faobe avy amin’ ny faritra na foko ary saranga rehetra io antoko io, ary tamin' ny Novambra 1946 dia voafidy hisolo tena an' i Madagasikara ho solom-bavam-bahoaka ao amin' ny Antenimieram-Pirenena frantsay izy telo mirahalahy[2].

Tsy ny hanafaka ny Malagasy rehetra amin’ ny fitondrana frantsay ihany no nananganan’ ireo sangany amin’ ny Merina hova ny MDRM, fa mba hamerenana indray koa ny fitondrana ara-pôlitikan’ ny Merina rehefa azo ny fahaleovantena. Ho setrin' ny fananganana ny MDRM dia niforona tamin' ny taona 1946 ny Parti des Déshérités de Madagascar (PADESM). Nahasarika mpikambana avy amin' ny vondrom-poko amorontsiraka (atao hoe tanindrana), izay nanjakazakan' ny Fanjakana Merina teo aloha, ary koa ireo taranaky ny andevo tao Imerina. Antoko nasiônalista tamin' ny voalohany ny PADESM nefa tamin' ny farany dia nankasitraka ny firosoana tsikelikely mankany amin' ny fahaleovan-tena izay hitandro ny fifandraisana akaiky amin' i Frantsa sy hisorohana ny fiverenan' ny fitondrana merina talohan' ny fanjanahan-tany. Nanohana an-kolaka ny PADESM ny manam-pahefana frantsay nofehezin' ny sôsialista, izay nijoro ho mpiaro ny vahoaka ampahorina, hanohitra ny fanararaotan’ ireo sangany sy avara-pianarana ao amin’ ny Merina[3].

Ny anjara asan' ny MDRM nandritra ny fihetsiketsehana

Efa tamin’ ny faramparan’ ny taona 1946 no nametrahan’ ireo solom-bavam-bahoaka MDRM ny volavolan-dalàna momba ny fahaleovantenan’ i Madagasikara tamin’ ny fitondrana frantsay, saingy nolavin’ ireo solom-bavam-bahoaka frantsay izany. Ny ezaka nasiônalista nataon' ireo solom-bavam-bahoaka malagasy ireo dia tsy nankasitrahin' ny praiminisitra sôsialista frantsay, Paul Ramadier, sy ny minisitry ny zanatany, Marius Moutet[2], izay nanao ny fikatsahan’ ny MDRM ny fahaleovan-tena ho fanohintohinana ny laza sy ny fahefana frantsay[3]. Izy io koa dia nampanagasanga ny fifandonana mahery vaika nataon' ny nasiônalista vietnamiana tany Indôsina Frantsay[4]. Nanambara ny fahavakisan’ ny "ady amin' ny hetsika ho amin’ ny fizakan-tena malagasy" i Moutet vokatr' izany[2], ka nahatonga ny fihamafisan’ ny fitakian’ ireo nasiônalista teto Madagasikara[4]. Noho ny fahatsapan’ ny solom-bavam-bahoaka Raseta sy Ravoahangy ary Rabemananjara ny fiharatsian’ ny toe-draharaha teto amin’ ny firenena, dia niara-nanao fanambaràna izy ireo tamin’ ny 27 Marsa 1947[2], nanentana ny vahoaka mba ho ny tony tanteraka manoloana ny fihetsehana sy ny fihantsiana isan-karazany natao hanakorontana ny vahoaka malagasy sy ny hanakorontana ny pôlitikan’ ny MDRM izay nandala ny fitoniana[5].

Tsy nankatoavina io fitakiana io, ka tamin' ny 29 Marsa 1947, dia nikomy nandritra ny roa taona hanoherana ny fitondran' ny mpanjanaka reo nasiônalista mpitolona.[3] Tamin' ny 6 Mey 1947, tao Moramanga, dia notifirin’ ny miaramila amin’ ny tifitra variraraka tao anaty kalesin-dalamby ny mpikambana MDRM, ka nahafatesana teo anelanelan’ ny 124 sy 160 ny ankamaroan' ny mpikatroka MDRM izay tsy nitam-piadiana[6]. Nandritra ny ady dia tombanana ho 1 900 eo ho eo ireo Malagasy mpanohana ny PADESM matin’ ny mpiray tanindrazana aminy mpanohana ny MDRM[2].

Fandrarana ny MDRM

Na dia nilaza hatrany ny tsy fananany tsiny aza ny mpitarika MDRM, dia noraran' ny mpitondra frantsay ity antoko ity[6]. Nanomboka tamin’ ny volana Jolay ka hatramin’ ny Oktobra 1948 tao Antananarivo, dia nisy ny fitsarana ampahibemaso nataon’ ny Frantsay momba ny fikomiana, izay niampanga ireo tompon’ andraikitra 77 tao amin’ ny MDRM. Nilaza ny manam-pahefana frantsay fa ny fanambaràn' ny mpitarika ity antoko ity  ampahibemaso momba ny tokony hisian’ ny fitoniana fotona fohy alohan' ny fipoahan' ny fikomiana dia tetika fanakonana ny fandraisan’ izy ireo anjara amin' ny fanomanany ny fikomiana[2], izay natombony mangingina tamin' ny alalan' ny telegrama novaina endrika tsy ho azo vakina. Nosamborina sy nampidirina am-ponja ny solom-bavam-bahoaka Ravoahangy sy Rabemananjara tamin’ ny 12 Avrily 1947, narahin-dRaseta (izay tany Paris fony nanomboka ny fikomiana) roa volana taorian’ izay, ka voahitsakitsaka ny zon’ izy ireo hahazo fiarovana ara-diplômatika. Ny adihevitra momba ilay tolom-panafahana tao amin' ny Antenimieram-pirenena frantsay tamin' ny 1 aogositra 1947 dia nifarana tamin' ny fanapahan-kevitra hanafoana io tsimatimanota io ho an' ireo solom-bavam-bahoaka telo[1], izay nampijaliana tany am-ponja[2].

Ny fitsarana, izay natao tamin’ ny 22 Jolay hatramin' ny 4 Oktobra 1948, dia nahitana tsy fanarahan-dalàna maro. Maty notifirina telo andro talohan' ny fitsarana ny vavolombelona lehibe amin' ny fampanoavana, ary azo tamin' ny fampijaliana ny ankamaroan' ny porofo niampanga ireo voampanga. Voaheloka ho niray teti-dratsy manohitra ny fanjakana sy ho nanohintohina ny fiarovam-pirenena izy telo mirahalahy. Na dia nisy aza ny tsy fanarahan-dalànan’ ny fitsarana dia voaheloka ho faty Ravoahangy, niaraka amin-dRaseta sy nasiônalista efatra hafa[6], fa voaheloka higadra mandra-pahafatiny kosa Rabemananjara[2]. Tamin’ ny Jolay 1949, dia novana ho sazy an-tranomaizina mandra-pahafaty ny fanamelohana ho faty an’ ireo voaheloka, ary nigadra nanomboka tamin’ ny 1958 izy telo mirahahy[5]. Vitsy ny olona, ​​ankoatra an' i Monja Jaona, mpanorina ny hetsika ara-pôlitika Jiny any atsimo, izay nitonon-tena ho tompon' andraikitra amin' ilay fikomiana[3].

Jereo koa

Boky azo anovozan-kevitra

  • Masson, Antoine; O'Connor, Kevin (2007). Representations of Justice. Brussels: Peter Lang. ISBN 978-90-5201-349-7.
  • Quemeneur, Tramor (2004). 100 fiches d'histoire du XXe siècle. Paris: Editions Bréal. ISBN 978-2-7495-0341-7.

Loharano sy fanamarihana

  1. Masson, Antoine; O'Connor, Kevin (2007). Representations of Justice. Brussels: Peter Lang, p.64
  2. Mas, Monique (22 Jolay 2005). "Pour Chirac, la répression de 1947 était "inacceptable"". Radio France International. Notsidihina tamin' ny 13 Desambra 2013.
  3. Leymarie, Philippe (March 1997). "Deafening silence on a horrifying repression". Le Monde Diplomatique. Retrieved 13 December 2013.
  4. Quemeneur, Tramor (2004). 100 fiches d'histoire du XXe siècle. Paris: Editions Bréal.. p. 206
  5. Masson, Antoine; O'Connor, Kevin (2007). Representations of Justice. Brussels: Peter Lang. p. 65
  6. Jean Fremigacci, "La vérité sur la grande révolte de Madagascar," L'Histoire, n°318, Mars 2007.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.