Madagasikara

Tsy tongalafatra ny zavatra fantatra mikasika ny fipetrahan' ny olombelona teto Madagasikara, fa araka ny karoka ary ny asa nataon'ireo mpahay jenetika, haitsikerafiteny ary tantara, dia aostrôneziana ny tena fiavian' ny Malagasy, izay avy amin' ny Tambanosy Indôneziana. Mety tonga teto Madagasikara ireo olona ireo tamin' ny alalan'ny lakana (waka) tamin'ny taonjato voalohany taor. J.K., na 300 taor. J.K., araka ny arkeôlôga, ary talohan' ilay daty farany voalaza araka ny lazain' ny jenetisianina. Ireo olona ireo dia antsoina Ntaolo, izay heverin' ny mpikaroka fa avy amin' ny fteny prôtô-malay-pôlinezianina *tau-ulu izay midika "olona voalohany", avy amin'i *tau 'olona" ary *ulu, izay midika "loha", "fiaviana", "fitombohana". Miantso ny tenany ho *va-waka" "olon' ny lakana" ireo mponina tonga teto Madagasikara voalohany ireo. "*va-waka" izay avy amin'ny teny *va "mponina" ary *waka "lakana"; teny izay heverina fa niavian' ny teny vahoaka.

Manazava ny endrika iraisan' ny Malagasy maro ny fiaviana aziatika tatsimo-atsinanan' ny razambeny: tso-bolo, tsy mainty hoditra ohatra ny afrikanina banto. Ny vahoaka ntaolo" dia nampandova ny:

• fiteny malagasy, izay teny iraisana manerana ny nosy; izay mizara fototeny maro amin' ireo fiteny baritô ary ny fiteny daiaka izay tenenina ao atsimon' i Bôrneô toa ny fiteny ma'aniany izay teny be fitovizana indrindra amin' ny fiteny malagasy.
• fomban-drazana iraisana amin' ny Aostrônezianin' i Taiwan, nosin' i Pasifika, Indônezia, Filipina ary Zelandy Vaovao, toa ny fambolena saonjo, akondro, voaniho, fary; fampiasana zavamaneno toa ny sodina (malay: suling) ny valiha, sns.

Tonga avy amin' ny morontsiraka atsimo-atsinanan' ny Nosy ny olona voalohany, na dia mety tonga avy tany avaratra aza ny sasany. Tam-pahatongavana, nanao ny tavy no nahafahan'ny mponina voalohany namboly, tamin' ny alalan' ny fandringanana ny ala teny amin'ny morontsiraka.

Tamin' ny taonjato faha-7 taor. J.K., dia nanomboka nanadio ny alan'ny afovoantany ny sasany amin'ireo vahoaka ntaolo ireo. Ireo tany malalaka vokatry ny fandringanana ny ala ireo dia nambolena vary sy saonjo. Ireo vahoaka ntaolo ireo, izay nifidy ny nipetraka tanaty ala, dia nantsoina hoe Vazimba (teny avy amin'ny hoe *va-yimba izay avy amin'ny teny *yimba midika "ala"). Rafandrana, razamben'ny mpanjaka merina dia fantatra fa Vazimba. Rafohy ary Rangita izay mpanjaka merina dia fantatra fa Vazimba ihany koa.

I Madagasikara dia ivon-toeran'ny varotra miampita ranomasina izay mampifandray ny seranan-tsambo ao amin'ny Ranomasimbe Indiana tany am-piandohan'ny taonjato manaraka ny fitondran'olombelona. Ny tantaran'ny tantara nosoratana eto Madagasikara dia nanomboka tamin'ny Arabo, izay nametraka lahatsoratra ara-barotra teo amin'ny morontsiraka avaratra-andrefana tamin'ny faramparan'ny taonjato faha-10 ary nampiditra ny finoana silamo, ny soratra arabo (nampiasaina hanoratra ny fiteny malagasy amin'ny endrika manoratra fantatra amin'ny hoe sorabe), ny astrôlôjia arabo, ary ireo singa ara-kolontsaina hafa. Nanomboka tamin'ny 1500 ny fifandraisana Eorôpeana, rehefa nahita ilay nosy ny kapiteny pôrtogey atao hoe Diego Dias. Ireo tranombarotra frantsay dia iniorina tamin'ny morontsiraka atsinanana tamin'ny faramparan'ny taonjato faha-17.

Nanomboka tamin'ny 1774 ka hatramin'ny 1824 dia nahazo laza teo amin'ny jiolahin-tsambo sy ny mpivarotra eorôpeana i Madagasikara, indrindra fa ireo mpandray anjara amin'ny varotra andevon'ny morontsirak'i Atlantika. Ny nosy kely ao Nosy Boraha, avy any avaratra sy avaratra atsinanan'i Madagasikara, dia navoakan'ny mpahay tantara sasany ho toa fitoeran'i Libertalia. Tantsambo eorôpeana maro no nirodana teny amin'ny morontsiraky ny Nosy, anisan'izany i Robert Drury, ny diariny no iray amin'ireo ahitana sary vitsivitsy momba ny fiainana any atsimon'i Madagasikara nandritra ny taonjato faha-18. Ny harena nateraky ny varotra sambo dia nampitombo ny fiakaran'ny fanjakana niorina tao amin'ilay nosy, ny sasany tamin'ireo dia nihanatanjaka tamin'ny taonjato faha-17. Anisan'izany ny fikambanana Betsimisaraka any amin'ny morontsiraka atsinanana sy ny lehiben'ny Sakalava an'ny Menabe sy Boina any amin'ny morontsiraka andrefana. Ny fanjakan' Imerina, izay miorina any afovoan-tany afovoany sy ny renivohiny ao amin'ny lapa-mpanjaka ao Antananarivo, dia niitatra tamin'ny fitarihan'ny mpanjaka Andriamanelo.

Radama I, mpanjakan'i Madagasikara (1810-1828)

Tamin'ny fiandohan'ny taonjato faha-17 dia ny fanjakan' Imerina dia fanjakana tsy natanjaka raha noharina tamin'ireo fanjakana amoron-dranomasina lehibe kokoa ary mbola lasa kely kokoa ny fahatanjahany tamin'ny taonjato faha-18, nandritra ny fanjakan' Imerina efa-toko. Taorian'ny ady sy ny mosary nandritra ny taonjato maromaro, dia tafaverina indray Imerina tamin'ny 1793, mpanjaka Andrianampoinimerina (1787-1810). Avy amin'ny renivohiny voalohany Ambohimanga, ary taty aoriana avy amin'ny Rovan'Antananarivo, io mpanjaka merina io dia nanitatra haingana ny fitondrany tamin'ireo tanin'andriana mifanolo-bodirindrina. Ny tanjony dia hifehy ny nosy iray manontolo. Ny zanany nandimby azy, mpanjaka Radama I (1810-28), no niezaka nanatanteraka izany. Izy no neken'ny governemanta britanika ho mpanjakan'i Madagasikara. Namarana fifanekena i Radama tamin'ny 1817 niaraka tamin'ny governora britanika ao Maorisy mba hanafoanana ny fivarotana andevo mendri-kaja ho an'ny miaramila britanika sy ny fanampiana ara-bola. Nanomboka tonga tamin'ny taona 1818 ny misionera anglisy avy amin'ny London Missionary Society; anisan'ireo olona ireo i James Cameron, David Jones ary David Griffirths izay nanangana sekoly, nametraka ny fanoratana teny malagasy tamin'ny alalan'ny abidy latina ary nandika ny Baiboly, ary koa nampiditra karazana teknôlôjia vaovao teto amin'ny nosy Madagasikara.

Ny mpandimby an-dRadama, Ranavalona I (1828-61), mpanjakavavy, dia naneho hevitra momba ny fahamendrehana ara-pôlitika sy ara-kolotsain'i Britaina sy Frantsa miaraka amin'ny didy amam-pitsipika izay nandrara ny fampiharana ny kristianisma eto Madagasikara ary nahatonga ny ankamaroan'ny vahiny handao ny nosy. Ireo mponina eto Madagasikara dia afaka niampanga ny heloka isan-karazany toy ny halatra, ny fanarahana ny fivavahana kristiana ary indrindra ny famosaviana, izay voasazy amin'ny fisotroana tangena. Teo anelanelan'ny taona 1828 sy 1861, dia nahafaty olona 3 000 teo ho eo isan-taona ny fampinomana tangena. Anisan'ireo nanohy niaina tao Imerina i Jean Laborde, mpandraharaha frantsay iray izay nanamboatra basy sy nanorina orinasa hafa tamin'ny anaran'ny fitondram-panjaka, ary Joseph-François Lambert, mpiantoka frantsay sy mpivarotra andevo niaraka tamin'i Printsy Radama II (1861-1863), dia nanao sonia fifanarahana fifaneraserana fantatra amin'ny anarana hoe Charte Lambert. Radama II dia nanandrana ny hamaha ny pôlitikam-piarahamonin'ny mpanjakavavy, saingy roa taona taty aoriana dia noroahin'ny praiministra Rainivoninahitriniony (1852-1865) sy ny fifanarahana amin'i Andriana sy ny Hova, izay nanandrana namarana ilay fahefana feno an'ny mpanjaka.

Taorian'ny fanandramam-panonganana dia nomen'ireo tandapa fahafahana manjaka i Rasoherina (1863-1868) vadin-dRadama, raha manaiky fizaràm-pahefana amin'ny praiminisitra izy. Izany fifanarahana ara-piarahamonina izany dia ho tanteraka amin'ny alalan'ny fanambadiana manana endrika pôlitika.[1] Nanaiky ny mpanjakavavy Rasoherina ka nanambady an'i Rainivoninahitriniony, ary taorian'ny fanonganana azy dia nanambady ny rahalahiny Rainilaiarivony (1864-1895), izay hanambady an-Ranavalona II (1868-1883) sy an-dRanavalona III (1883-1897)[2]. Nandridra ny iraika amby telopolo taona naha praiminisitra an'i Rainilaiarivony dia maro ireo lalàna noraisina hanamafisana ny fahefan'ny governemanta ary hanavao ny fitondrana ho maoderina kokoa[3]. Natsangana manerana ny nosy ny sekoly ary natao ho voatery ny fidirana amin'izy ireo. Nohatsaraina ny fitantanana tafika ary noraisina ho mpanolotsaina ireo mpanorohevitra britanika hankahery ary hampahamatihanina ny miaramila. [4]. Voarara ny fananana vady maro satria noraisina ho finoana ôfisialy ny kristianisma nanomboka tamin'ny taona 1869 miaraka amin'ny finoana nentin-drazan'ny vahoaka tsy mitsaha-mitombo. Novaina hitovitovy endrika amin'ny Lalàna Iraisana britanika ny rafi-dalàna ary nampitovizana endrika amin'ny any Eorôpa ny fiainana an-dapa an-drenivohitra.

Tamin'ny voalohany indrindra, noho ny tsy fanajana ny Charte Lambert, dia nanafika an'i Madagasikara i Frantsa tamin'ny taona 1883, izay nanjary fantatra tamin'ny anarana hoe ady Hova-Frantsay voalohany. Tany amin'ny faran'ny ady dia namela ny tanànan'Antsiranana (Diego Suarez) ho an'i Frantsa i Madagasikara ary nandoa vola 560 000 francs ho an'ireo mpandova an'i Lambert. Tamin'ny taona 1890, ny Anglisy dia nanaiky ny fananganana protectorat frantsay eo amin'ny Nosy, saingy tsy neken'ny governemantan'i Madagasikara ny fahefana Frantsay. Mba hanerena ny fieken-ko resy, ny Frantsay dia nanafika ny seranan-tsambon'i Toamasina teo amin'ny morontsiraka atsinanana, sy Mahajanga any amin'ny morontsiraka andrefana, tamin'ny Desambra 1894 sy Janoary 1895.[5]

Niakatra ho any Antananarivo ny vondro-miaramila frantsay, ary namoy olona maro noho ny tazomoka sy aretina hafa. Ny fanamafisana dia tonga avy tany Alzeria sy Afrika atsimon'i Sahara. Rehefa tonga tany amin'ny tanàna ny miaramila frantsay tamin'ny septambra 1895, dia namotika ny lapan'ny mpanjaka tamin'ny alalan'ny tafondro mavesatra, izay nahafaty tandapa maro ka nanery an-dRanavalona III hampitsahatra ny ady. Nampiditra an'i Madagasikara ho tany frantsay i Frantsa tamin'ny taona 1896 ary, nanafoana ny fanjakan'Imerina ary nandefa ny fianakavian'ny mpanjaka ho sesitany tany amin'ny nosy La Réunion sy tany Alzeria. Ny fihetsiketseham-pioirana roa taona niorina ho valin'ny fisamboran'ny frantsay ny lapan'ny mpanjaka dia nilatsaka tanteraka tamin'ny faran'ny taona 1897.

lopy

Lahatsoratra antsipirihany : Repoblikan' i Madagasikara (1992-2009).

Filoha Philibert Tsiranana

Tamin'ny fiverenan'ny fahaleovantena dia nandalo Repoblika efatra i Madagasikara miaraka amin'ny famerenana lalàmpanorenana. Ny Repoblika voalohany (1960-1972) dia nentin'ny filoha Philibert Tsiranana notendren'ny Frantsay, izay nanamafy ny fitohizan'ny firohizana ara-toekarena ary ara-politika amin'i Frantsa. Ny Frantsay no manana andraikitra lehibe eo amin'ny orinasam-panjakana na amin'ny asa fampiofanana. Ireo boky fianarana sy ny rafi-pampianarana dia saika hitovy amin'ny an'ny Frantsay avokoa.

Nanongana ny fitondrany tamin'ny 1972 ny rotaky ny mpianatra sy mpamboly izay vokatry ny tsifankasitrahana ny fitondran'i Tsiranana izay noheverina fa manohana sy manohy ny fanjanahantany.

I Gabriel Ramanantsoa, jeneralin'ny tafika, dia voatendry ho filoha vonjimaika sy praiminisitra tamin'io taona io ihany, saingy nanery azy handao ny taona 1975 ny fankatoavana ankapobeny. Ny kolonely Richard Ratsimandrava, voatendry handimby azy, dia novonoina enina andro tao amin'ny toerany. Ny jeneraly Gilles Andriamahazo no nanapaka taorian'i Ratsimandrava nandritra ny efa-bolana talohan'ny nisoloan'ny miaramila hafa: Amiraly Lefitra Didier Ratsiraka, izay nitondra tao amin'ny Repoblika Faharoa izay manana endrika sosialista-marksista nanomboka tamin'ny taona 1975 ka hatramin'ny taona 1993.

Io vanim-potoana io dia nahitana fifamatorana ara-politika tamin'ny firenena Tatsinanana sy ny fitokanana ara-toekarena. Ireo politika ireo, miaraka amin'ny fanerena ara-toekarena miorina amin'ny krizy solika tamin'ny taona 1973, dia nitarika ny firodanana haingana ny toekarena eto Madagasikara sy ny fihenan'ny fenitry ny fiainana, ary ny firenena dia nanjary bankirompitra tanteraka tamin'ny taona 1979. Ny governemanta Ratsiraka dia nanaiky ny fepetran'ny ny mangarahara, ny fepetra manohitra ny kolikoly ary ny politikan'ny tsena malalaka napetraky ny Tahirim-bola Iraisam-pirenena, Banky Iraisam-pirenena ary ireo mpanolotra bilatera samihafa ho takalon'ny famindram-pahefana ny firenena.[6]

Ny lazan'ny Ratsiraka tamin'ny taona 1980 dia nahitana krizy tamin'ny 1991 raha nitifitra ireo mpanao hetsi-panoherana nandritra ny famoriam-bahoaka ny mpiambina ny filoha. Tao anatin'ny roa volana dia nisy governemanta tetezamita napetraka teo ambany fitarihan'i Albert Zafy (1993-96), izay nandresy tamin'ny fifidianana filoham-pirenena tamin'ny 1992 ary nanokatra ny Repoblika fahatelo (1992-2010). Ny lalàm-panorenana vaovao eto Madagasikara dia nametraka demokrasia maro antoko am-pelatanan'ny Antenimieram-pirenena. Ny lalàm-panorenana vaovao koa dia nanamafy ny fahalalahan'ny zon'olombelona, ​​sosialy sy politika, ary ny varotra malalaka. Na izany aza, dia niharatsy ny toekarena tamin'ny andro naha filoha an'i Zafy, nisondrotra ny kolikoly, ary ny fampidirana ny lalàna mba hanomezana azy fahefana matanjaka kokoa. Nolavina tamin'ny 1996 izy, ary notendrena ho filohan'ny tetezamita i Norbert Ratsirahonana, nandritra ny telo volana talohan'ny fifidianana ho filoham-pirenena manaraka. Ratsiraka dia nofidina indray tamin'ny fahefana teo amin'ny sehatry ny fanavakavahana sy ny fanavaozana ara-toekarena nandritra ny fe-potoana faharoa izay naharitra hatramin'ny 1996 ka hatramin'ny 2001.[6]

Ny fifidianana filoham-pirenena tamin'ny taona 2001 izay nandresen'i Marc Ravalomanana, dia nahatonga ny fifandonana fito volana nanelanelan'ny mpanohana an'i Ravalomanana sy i Ratsiraka. Ny fiantraikany ara-toekarena teo amin'ny krizy ara-politika dia resin'ny politika ara-toekarena sy ara-politikan'i Ravalomanana tsikelikely, izay namporisika ny fampiasam-bola amin'ny fanabeazana sy ny fambolena, nanamora ny fampiasam-bola mivantana avy any ivelany, ary ny fiaraha-miasa ara-barotra teo amin'ny sehatra iraisam-pirenena sy iraisam-pirenena. Ny harin-karena faobe dia nitombo 7 isan-jato isan-taona teo ambanin'ny fitantanany. Nandritra ny antsasaky ny fe-potoam-piasany faharoa, dia nitsikera ireo mpanaramaso ao an-toerana sy iraisam-pirenena i Ravalomanana izay niampanga azy ho nitombo ny herisetra sy ny kolikoly.

Ny mpitarika ny mpanohitra sady ben'ny tanànan'Antananarivo, Andry Rajoelina, dia nitarika hetsika tamin'ny voalohandohan'ny taona 2009 izay nanosika an-dRavalomanana tsy handresy tamin'ny fomba tsy araka ny lalàm-panorenana izay nomelohina ho fanonganam-panjakana. Tamin'ny volana Martsa 2009, dia notendren'ny Fitsarana Ambony ho Filoha Avon'ny Tetezamita i Andry Rajoelina. Tamin'ny taona 2010, dia nisy lalàm-panorenana vaovao noraisina tamin'ny fitsapan-kevi-bahoaka, nametrahana ny Repoblika fahefatra, izay nanohana ny rafitra maro antoko izay napetraka tamin'ny lalàm-panorenana teo aloha. Notendrena ho filoha i Hery Rajaonarimampianina tain'ny fandreseny ny fifidianana ho filoham-pirenena 2013, izay heverina ho marina sy mangarahara araka ny hevitry ny fiarahamonina iraisam-pirenena[7]

Lany amin’ny alalan’ny latsabato ataon'ny daholobe ny filoham-pirenena ary mijanona ho filoha mandritry ny dimy taona, azo averina indroa. Izy no manonona ny praiminisitra.

Tamin’ny fomba tsy dia natao hoe ara-dalàna, naka ny fahefana i Andry Rajoelina nandritry ny fikorontanana nitranga tamin’i taona 2009 taorian’ny fialàn’i Marc Ravalomanana, ary taorian’ny fakan’i Andry Rajoelina ny fahefana, nanohy ny fanomezan-dalan’i Marc Ravalomanana izy na dia tsy lany tamin’ny latsabato ataon’ny daholobe aza. Ny tena marina, raha tena nisy ny tetezamita, ny miaramila no tokony nitondra azy : izany hoe izay manana ny mari-boninahitra avo indrindra ao amin’ny Tafika. Ary roa volana aorian’ny tetezamita, misy ny fifidianana ny filoham-pirenena. Voarara any Madagasikara ary manerana izao tontolo izao ilay fakan’i Andry Rajoelina fahefana izany hoe manohy ny fanomezan-dalan’ny filoham-pirenena lanin’ny latsabato.

Ireo fanjakana naorin’ny foko toa ny Sakalava, ny Merina ary ny foko hafa no manorona ny tafika voalohany tao Madagasikara. Nampiasa lefona izy ireo fa taty aoriana dia nampiasa basilava, tafondro ary fitaovam-piadiana mampiasa vanja hafa.[8] Tany am-piandohan’ny taonjato faha-19 dia saika nanjaka eraky ny nosy ny mpanjaka Merin’ ny Fanjakan' i Madagasikara, tamin’ny alalan’ny tafika ahitana olona telo alina tsara ofana ary tsara fitaovana.[9] Nahatonga an’ny priminisitra Rainilaiarivony hangataka fanampiana amin’ny Britanika momba ny fiofanana ny tafika Merina ny fanafihan’ny frantsay ny tanàna eo amin’ny amorontsiraka. Na dia nisy aza ny fiofanana sy ny fahaizana nentin’ny britanika, nilefitra noho ny fanafihan’ny tranon’ny mpanjaka tao Antananarivo ny tafika malagasy. Lasa zanatany frantsay i Madagasikara nanomboka tamin’ny 1897[10] hatramin’ny taona 1960.

Naverina niaraka tamin’ny fahaleovantenan’i Madagasikara tamin’i Frantsa ny fahaleovan-tenan’ny taika malagasy izay nahitana ny tafika an-dranomasina, ny tafika an-kabakabaka, ary ny tafika an-tany. Nanomboka izany fotoana izany dia tsy niaty tamina firenena hafa intsony i Madagasikara na tao anaty na tany ivelan’ny sisintany, fa efa niditra an-tsehatra ihany izy io indraindra tamin’ny famerenana ny filaminana amin’ny fotoan-pikorontanana ara-politika. Tamin’ny fotoan’ny Repoblika Faharoa dia tsy maintsy miditra ho miaramila ny olom-pirenena na lahy na vavy. Naharitra nandriry ny 15 taona izany lalàna izany (1976-1991). Ny minnisitry ny atitany no mitanana ny tafika ary mijanona ho tsy manohana an’iza na iza foana izy io nandritry ny krizy politika, toa ny nanritra ny fifanandrinan’i Ratsiraka sy Ravalomanana taorian’ny fifidianana tamin’ny 2001. Tapaka tamin’ny 2009 izany fomba izany rehefa nivadika ho hanohana an’i Andry Rajoelina ben’ny tanànan’i Antananarivo ny ampahan’ny tafika an-tany.

Ny minisitry ny Atitany no manana ny andraikitra amin’ny fitantanana ny herin’ny polisy, ny zandarimaria ary ny polisy miafina. Voatantana eo an-toerana ny polisy sy ny zandarimaria. Na dia izany aza, latsaky ny ampahatelon’ny kaominina rehetra no afaka nandray ny asan’ny mpitandro ny filaminana, ary tsy ampy indrindra ireo foibe an-toerana ho an’ireo vatam-piarovana ireo. Ny fitsaram-piarahamonina nentim-paharazana izay antsoina hoe dina dia tarihin’ny olona hajaina ary efa lehibe rehefa eny ambanivohitra izay tsy ahitana ny mari-piatrehan’ny fanjakana.

Tamin’ny tantaran’i Madagasikara, dia somary tsara ihany ny fiarovana manerana ny nosy. Ambany ny tahan’ny herisetra sy ny heloka bevava raha oharina amin’ny firenena mitovy mari-pivoarana. Ny halatra sy halatra miaraka amin’ny fivarotan-tenan’ny ankizy no ankamaroan’ny heloka bevava miaraka amin’ny fanambarana ary fivarotana rongony sy zavatra hafa mahadomelona Ny fifintinan’ny teti-bola nanomboka tamin’ny 2009 dia nanana fiantraikany mafy tamin’ny polisim-pirenena izay nahatonga ny heloka bevava hitombo taty aoriana.

lopy

Lahatsoratra antsipirihany : fiteny malagasy.

Ny teny malagasy dia misokajy ao anatin'ny fiteny aostrônezianina, iray tarika amin'ny fiteny malaiô-pôlinezianina miaraka amin'ny fiteny tagalôga (fiteny filipina) ny fiteny maley-indônezianina, ny fiteny javaney sns.

Araka ny lalam-panorenana, ny fiteny malagasy dia fiteny ofisialy voalohan'i Madagasikara. Teny iray tsy mivaky sady azon'ny vahoaka malagasy manerana ny Nosy ny fiteny malagasy ôfisialy. Araka ny statistika, ny teny malagasy ofisialy sy ireo tenim-paritr'i Madagasikara no tena hain'ny mponina malagasy tenenina. Eo amin'ny 80 %n'ny Malagasy monina eto Madagasikara no tsy mahay teny afa-tsy teny malagasy[11]. Ireo olona tsy mahay afa-tsy teny malagasy ireo amin'ny ankapobeny dia olona miaina any ambanivohitra.

Amin'ny resaka haino aman-jery dia ny fiteny malagasy no teny voalohany ampiasaina eto Madagasikara. Tsy dia misy amin'ny teny malagasy loatra ny Aterineto, izay ahitana loharanom-pahalalana kely dia kely raha oharina amin'ireo fiteny eorôpeana lehibe (frantsay, anglisy...). Ny antony dia ny tsy fahitana na ny havitsin'ireo mpamatsy tranonkala amin'ny teny malagasy, ary ny havitsian'ny tahan'ny olona manana Aterineto amin'ny isan' ny mponin'i Madagasikara.

Ireo firenena ao amin'ny Frankôfônia

Nisy fiantraikany tamin'ny teny malagasy ny tenin'ireo vahiny nifandray tamin'ny malagasy hatramin'izay. Nisy fiantraikany ohatra ny teny anglisy (amin'ny fampidirana teny vaovao toa ny sokodrevo, lefitra, raitra...).

Ary ny teny frantsay, izay teny ôfisialin'ny firenena nanjanaka an'i Madagasikara nandritry ny enimpolo taona. Noho izany dia nisy fiantraikany koa ny teny frantsay teo amin'ny voambolan'ny fandraharahana (sendikà, politika, distrika, sns) ary koa amin'ny lafin'ny haianarantany ao Madagasikara, ka na dia nogasiana aza ny ankamaroan'ny anaran-tany sy ny anaran-tanàna eto Madagasikara, dia mbola ampiasain'ny olona sasany (indrindra ireo avara-pianarana izay nianatra teny amin'ny sekoly miteny frantsay) ny anarana frantsain'ny tanàn-dehibe toa an'i Toamasina (Tamatave), Mahajanga (Majunga), Antsiranana (Diego-Suarez)...

Ny fiteny vahiny ianarana indrindra eto Madagasikara dia ny fiteny frantsay. Io, ary io ihany, no fiteny ampiasaina amin'ny fianarana ambony ary amin'ny fianarana frantsay eto Madagasikara. Izy io ihany koa no teny ampiasain'ireo mpamoaka lalàna. Nanomboka ny taona 1896 izay daty nivadihan'i Madagasikara ho zanatany frantsay, ny fiteny frantsay no fiteny ôfisialy ary ampiasaina amin'ny lafiny fandraharahana ary saika mitovy lanja amin'ny teny malagasy izy io amin'ny fiainana pôlitika.

Ireo firenena izay mampiasa ny teny anglisy ho teny ôfisialy

Manaraka ny fiteny frantsay dia tonga ny fiteny anglisy. Ny antony ianarana ny teny anglisy ao am-pianarana amin'izao fotoana izao dia noho ny fianjadiana eran-tanin'ireo firenena miteny anglisy toa an'i Etazonia ary ny Firenena Mitambatra. Ankoatr'ireo firenena roa ireo dia ahitana ireo firenena avy ao Faritra Atsimon'i Afrika sy Afrika Atsinanana, (afatsy i Môzambika), ireo firenena any Azia Atsimo ary Azia Atsimo Atsinanana (Indônezia, Tailandy), ary i Aostralia. Heverina koa fa ny teny anglisy no teny fampiasa amin'ny varotra iraisam-pirenena sy amin'ny siansa ary ny raharahan'ny teknôlôjia vaovao.

Tsy fitenin'ny mpanjanatany ny teny anglisy ka tsy mitovy amin'ny teny frantsay ny lanjany sy ny fianjadiany. Kanefa noho ny fitiavan'ny filoha taloha Marc Ravalomanana ny fiteny anglisy sy noho ny fianjadiana eran-tanin'ny firenena toa i Etazonia, ny fianjadiana ara-paritr'ireo firenen'i Afrika sy ny firenena lehibe aty amin'ny Ranomasimbe Indianina ary koa ny fiparitahan'io fiteny io eran'izao tontolo izao, dia nataony ho teny ôfisialy ny teny anglisy tamin'ny taona 2007 miaraka amin'ny teny frantsay sy ny teny malagasy ary lany tamin'ny fitsapan-kevi-bahoaka. Tamin'izany taona izany, latsaky ny 5 % no lanjan'isan'ireo Malagasy afaka mifandray amin'io fiteny io. Tamin'ny nahatongavan'i Andry Rajoelina teo amin'ny fahefàna, dia nesorina tsy ho teny ôfisialy intsony ny teny anglisy.

lopy

Lahatsoratra antsipirihany : Faritan'i Madagasikara.

Nizara ho faritany enina i Madagasikara hatramin'izay: Antsiranana, Antananarivo, Fianarantsoa, Mahajanga, Toamasina ary Toliara. Araka ny fiovana nisy anefa, nanomboka ny taona 2004, dia nozaraina ho faritra 22 i Madagasikara.

Regions of Madagascar

Ireto avy ireo faritra 22 ireo miaraka amin'ny isan'ny mponina tamin'ny 2004:

Misy faritra roa ny ao amin'ny Faritanin'Antsiranana, ka ireto avy izy ireo:

• Faritra Diana (misy distrika miisa 5)
• Faritra Sava (misy distrika miisa 4)

Misy faritra efatra ny ao amin'ny Faritanin'i Mahajanga:

• Faritra Boeny (misy distrika miisa 6)
• Faritra Betsiboka (misy distrika miisa 4)
• Faritra Melaky (misy distrika miisa 5)
• Faritra Sofia (misy distrika miisa 7)

Misy faritra efatra ny ao amin'ny Faritanin'Antananarivo:

• Faritra Itasy (misy distrika miisa 3)
• Faritra Analamanga (misy distrika miisa 8)
• Faritra Bongolava (misy distrika miisa 2)
• Faritra Vakinankaratra (misy distrika miisa 7)

Misy faritra telo ny ao amin'ny Faritanin'i Toamasina:

• Faritra Alaotra-Mangoro (misy distrika miisa 5)
• Faritra Analanjirofo (misy distrika miisa 6)
• Faritra Atsinanana (misy distrika miisa 7)

Misy faritra dimy ny ao amin'ny Faritanin'i Fianarantsoa:

• Faritra Atsimo-Atsinanana (misy distrika miisa 5)
• Faritra Amoron'i Mania (misy distrika miisa 4)
• Faritra Ihorombe (misy distrika miisa 3)
• Faritra Matsiatra Ambony (misy distrika miisa 7)
• Faritra Vatovavy-Fitovinany (misy distrika miisa 6)

Misy faritra efatra ny ao amin'ny Faritanin'i Toliara:

• Faritra Atsimo-Andrefana (misy distrika miisa 9)
• Faritra Anosy (misy distrika miisa 3)
• Faritra Androy (misy distrika miisa 4)
• Faritra Menabe (misy distrika miisa 5)

Ny isan'ny mponina eto Madagasikara amin'ny ankapobeny dia 20 042 551 tamin'ny 2008[12], ary eo amin'ny 22 tapitrisa eo ho eo tamin'ny 2012[13]. Eo amin'ny 43 %n'ny mponin'i Madagasikara no latsaky ny 15 taona[14].

Izao ny fivoaran'ny isan'ny mpohina teo anelanelan'ny taona 1921 sy 1960[15]:

(Venty: an’arivony isaky ny 1 janoary )

(1) Miampy koa ireo teratany avy amin’ny tanin’ny Frantsay hafa . Tarehimarika novinavinaina ho an’ny taona 1949 – 1954.

Ny isam-ponin'i Madagasikara tamin'ny taona 1961 hatramin'ny 2003

Izao ny fitombon'ny isan'ny mponina teo anelanelan'ny taona 1950 sy 2010:

Ny foko eto Madagasikara dia vondron'olona heverina fa iray faritra niaviana, nanana fandaminana ara-pôlitika iraisany na nitoviany tamin'ny vanimpotoana faha mpanjaka, manana ny fomba fitenenany ny teny malagasy izay atao hoe fitenim-paritra, sns. Mahazatra ny maro anefa ny miteny hoe "foko valo ambin'ny folo" taorian'ny fanjanahan-tany, na dia tsy mifanandrify amin'ny tena marina izany. Ny foko sasany dia mety vondrom-poko raha ny tena marina noho ny faritra misy azy midadasika loatra.

Ny Antefasy na Antaifasy na Tefasy dia foko iray ao Madagasikara ao amin'ny morontsiraka atsimo atsinanana, ao amin'ny faritra manodidina an'i Farafangana. Eo anelanelan'i Manampatra sy Mananara Atsimo izy ireo, izany hoe eo afovoan'ny Antemoro ao avaratra sy ny Antesaka ao atsimo.

Ny Antemoro na Antaimoro dia foko ao amin'ny faritra Vatovavy-Fitovinany. Nampalaza ny foko Antemoro teo amin'ny tantara ny fanoratana ny Sorabe, ny famakiana ny kintana (Fanandroana), fandravonana ny disadisa nisy tamin'ireo foko sasany tany atsimon'i Madagasikara. Eo anelanelan'i Namorona sy Manampatrana no fonenany. I Vohipeno sy i Manakara no tanàna lehibe any aminy.

Ny Antesaka na Antaisaka na Tesaka dia foko iray ao atsimo atsinanan'i Madagasikara. Ao aminny distrikan'i Vangaindrano, faritra Atsimo-Atsinanana, no betsaka azy ireo. Ny faritra onenany dia eo anelanelan'i Mananivo ao avaratra, Itomampy sy Ionaivo ao andrefana, ary Iavibola ao atsimo. Tanàna lehibe ao aminy dia i Vangaindrano sy i Midongy Atsimo.

Ny Antankarana na Antankarana na Tankarana dia foko ao amin'ny tendro avaratr'i Madagasikara, ao amin'ny Faritanin'Antsiranana. Monina amin'ny faritra lavalava manaraka avy eo Ampasimena (andrefana) mankany Vohimarina (Vohémar). I Antsiranana, sy i Vohimarina no tanàn-dehibe any.

Ny Antambahoaka dia foko iray ao atsimo atsinanan'i Madagasikara, eo anelanelan' i Sakaleona sy Namorona. I Mananjary no tanan-dehibe any. Niisa teo amin' ny 50 000 eo izy ireo tamin' ny taona 2013.

Ny Antandroy dia foko ao amin'ny tendron'i Madagasikara atsimo indrindra monina amin'ny tany eo anelanelan'ny ony Menarandra ao andrefana sy Mandrare ao atsinanana ary ny havoana Vohimainty ao avaratra. Tamin' ny taona 2013 dia niisa any amin' ny 600 000 any ho any ny Antandroy.

Ny Antanosy na Tanosy dia foko ao amin'ny tendron'i Madagasikara atsimo atsinanana indrindra, ao amin'ny faritra Anosy eo anelanelan'i Masianaka sy Mandrare no misy azy betsaka indrindra, nefa ahitana azy koa ny tanàna toa an'i Bezaha sy Vatolatsaka (amy ao amin'ny distrikan'i Betioky-Atsimo) ary any Bereketa (distrikan'i Sakaraha) any amin'ny faritra Atsimo-Andrefana. I Tolagnaro no tanan-dehiben'izy ireo.

Ny Bara dia foko monina amin'ny toerana midadasika voafaritry ny renirano Zomandao any avaratra (mampisaraka azy amin'ny Betsileo), ny faritra onenan'ny Tanala any atsinanana, ny ony Onilahy any atsimo andrefana (mampisaraka azy amin'ny Antandroy sy ny Mahafaly), ary ny havoanan' Analavelona ao andrefana sy avaratra andrefana. Ny tanàn-dehibe ao aminy dia Ihosy sy i Betroka. Tanàna bara koa i Sakaraha sy Ankazoabo ary i Beroroha.

Ny Betsimisaraka dia foko lehibe ao amin'ny lemaka manana manaraka ny morontsiraka atsinanana, vafaritry ny reniranon'i Bemarivo ao avaratra sy ny onin'i Mananjary any atsimo. Ireto ny tanànan'ny Betsimisaraka: Maroantsetra, Fenerivo, Soanierana-Ivongo, Toamasina, Vatomandry, Mahanoro ary Andevoranto.

Ny Betsileo dia foko lehibe ao amin'ny toerana faritan'ny ony Mania ao avaratra, ny tanin'ny Tanala ao atsinanana, ny tendrombohitr'Andringitra ao atsimo, ary ny tandavan-tendrombohitr'i Bongolava ao andrefana, izany hoe ao amin'ny Faritanin'i Fianarantsoa. Ireto ny tanànan'ny Betsileo: Ambositra, Ambohimahazo, Ambohinamboarina, Fianarantsoa, Ambohimahasoa ary Ambalavao.

Ny Bezanozano dia foko ao amin'ny tany lemaka manodidina an'i Mangoro, voafaritry ny taniny onenan'ny foko Sihanaka ao avaratra, ny Betsimisaraka ao atsinanana, ary ny Merina ao andrefana. Ireto ny tanàn-dehibe ao: Moramanga sy Beparasy ary Anjiro. Manodidina ny 100 000 ireo Bezanozano mipetraka eto Madagasikara tamin' ny taona 2013.

Ny Mahafaly dia foko monina amin'ny misy havoana marin-tampona midadasika, be sokay sy fasika, eo anelanelan'ny ony Onilahy sy Menarandra, any amin'ny faritra Atsimo-Andrefana. Ny tanàna lehibebe misy ny Mahafaly: Betioky-Atsimo sy Ejeda ary Ampanihy.

Ny Merina dia foko monina ao afovoan'i Madagasikatra, eo amin'ny tampon-kavoana voafaritry ny tanin'i Vonizongo ao avaratra, ny tendrombohitr'Ankaratra ao atsimo, ny reniranon'i Sakay ao andrefana, ary ny tandavan-tendrombohitr'Angavo ao atsinanana. Ireto ny tanàn-dehibe ao misy ny Merina: Antananarivo, Antsirabe, Ambatolampy, Arivonimamo, Miarinarivo, Manjakandriana, Soavinandriana.

Ny Sakalava dia foko monina amin' ny tany midadasika dia midadasika any amin'ny tapany atsimo andrefana sy andrefana ary avaratra andrafan'i Madagasikara, eo anelanelan'Ampasimena any avaratra, sy Toliara any atsimo. Mizara efatra Sakalava, dia ny Sakalavan'i Boina (renivohitra: Mahajanga), ny Sakalavan'Ambongo (renivohitra: Besalampy), ny Sakalavan'i Menabe (renivohitra: Morondava) ary ny Sakalavan'i Fiherenana (renivohitra: Toliara). Ny Vezo sy ny Masikoro dia heverina ho zana-pokon'ny Sakalavan'i Fiherenana. Ireto ny tanàndehibe ao amin'ny tanin'ny Sakalava: Mahajanga, Besalampy, Morondava, Toliara, Analalava, Maintirano, Morombe.

Ny Sihanaka dia foko manodidina ny farihin'Alaotra, voafaritry ny renirano Bemarivo Ambony sy Tampoketsa Atsimo ao avaratra, ny renirano Mahajamba Ambony ao andrefana, ary ireo havoana misy ny Bezanozano sy ny ala ao atsinanana. Ny tanàna lehibe any dia Ambatondrazaka.

Ny Tanala dia foko ao amin'ny faritra misy ny havoanan'Ikongo, voafaritry ny tanin' ny Betsileo ao andrefana, ny Betsimisaraka sy ny Antambahoaka sy ny Antemoro ary ny Antefasy ao atsinanana, ary ny ony Manampatrana ao atsimo. Ireto ny tanàna lehibe any: Ambohimanga Atsimo sy Ivohibe ary Ifanadiana.

Ny Tsimihety na Antandroña dia foko any amin'ny faritra andrefana avaratra Madagasikara, ao amin'ny faritanin'i Mahajanga, monina amin'ny faritra eo anelanelan'ny tanin'ny Antankarana avy ao avaratra, ny Betsimisaraka avy ao atsinanana, ny Sihanaka avy atsimo, ary ny Sakalava avy ao andrefana. Ireto ny tanàna lehibe any: Antsohihy, Mandritsara, Befandriana-Avaratra, Mampikony, Boriziny ary Bealanana.

Ny Karàna dia ireo Indiana sy Pakistaney izay nifindra monina eto Madagasikara nanomboka tamin'ny faramparan'ny taonjato faha-17. Miisa eo amin'ny 25 000 eo ho eo ny Karàna eto Madagasikara araka ny antontanisan'ny Ministeran'ny raharaham-bahiny indiana. Ny ankamaroan'ny Karàna tonga teto Madagasikara dia manaraka ny fivavahana silamo siita.

Ny Sinoa eto Madagasikara dia Sinoa mpiavy izay nandalo tao Maorisy aloha vao izay tonga teto Madagasikara. Niisa teo anelanelan'ny 70 000 sy 100 000 izy ireo tamin'ny taona 2011.

Betsaka ireo olon-dehibe izay tsy mahay mamaky teny sy manoratra[17]. Latsaky ny tahan'ny lehilahy mahay mamaky teny sy manoratra ny tahan'ny vehivavy mahay mahay mamaky teny sy manoratra. Eo amin'ny 16,4 % ny vola lanin'ny governemanta nandritry ny fe-potoana 2000-2007[18]. Nifintina 32 % ny anjaran'ny kitapom-bola ho an'ny fianarana ambony tamin'ny fiantombohan'ny taona 1990. Eo amin'ny 57$ (6 % ny PIB/olona) isaky ny mpianatra ny vola lanin'ny fanjakana amin'ny fampianarana ambaratonga voalohany.

Fifanarahana maro mikasika ny fiarovana ny ankizy no efa nosoniavin'i Madagasikara. Hatramin'ny taona 2005, tsy misy vehivavy mahazo mivoaka ny firenena miaraka amina olom-pirenena vahiny, na dia efa mivady aza ireo, raha tsy mbola feno 21 taona ilay vehivavy.

Ny farihin' Alaotra no farihy lehibe indrindra ao Madagasikara. Ny toerana lalina indrindra amin'io farihy io dia 1,5 m monja.

Ny lanjan'ny ranon'ny farihin'Alaotra dia eo amin'ny 930 tapitrisa taonina eo ho eo (0,93 km³). Noho ny fikaohan'ny tendrombohitra manodidina, dia nihafeno fasika ilay farihy, ka izany no anisan'ny antony tsy mahalalina io farihy io.

Voazara telo ny vohontanin'i Madagasikara. Any atsinanana dia misy lemaka tery kely haavo misy ny Lakandranon' ny Pangalana manana toe-tany be orana any avaratra hatrany atsimo. Ny eo anivon-tany indray dia misy ny ankabeazan'ny mponin'i Madagasikara ary koa ny renivohi-pirenena Antananarivo; ny toe-tany eo amin'ny faritra anivo dia mangatsiaka amin'ny andro ririnina ary matimaty na mafana rehefa andro fahavaratra amin'ny volana Desambra; ny rotsak'orana eo amin'ny faritra anivo dia antonontonony; ny havoana dia maka enimpolo isan-jaton'ny velarantanin'i Madagasikara. Ny faritra andrefana dia manana toe-tany maina sady mafana mandavantaona; ny hakitroky ny mponina any amin'ny faritra andrefana dia anisan'ny kely indrindra eto Madagasikara.

Ny toerana avo indrindra eto Madagasikara dia ny Tsaratanana any amin'ny faritanin'Antsiranana, izay manana haavo 2 876 m.

lopy

Lahatsoratra antsipirihany : Toe-tanin'i Madagasikara.

Tropikaly ny toetany amin'ny morontsiraka, ara-pehibe izy any atsinanana, tropikaly maina izy any amin'ny morontsiraka andrefana sy atsimo, ary tropikaly mangatsiaka izy any ampivoany. Ny tohi-drivodozan' ny Ranomasimbe Indianina no mampisy ny alizay atsimo atsinanana, mihisaka araky ny fizaran-taona io alizay io.

Manana fizaran-taona roa i Madagasikara: misy ririnina (maina) amin'ny volana Mey hatramin'ny volana Oktobra, sy fahavaratra (mando) amin'ny volana Novambra hatramin'ny volana Aprily. Miovaova arakaraky ny haabon-toerana ny toetrandro sy ny rivotra manjaka. Mandalo amin'ny morontsiraka atsinanana izao ohatra ny alizay, Noho izany dia manorana matetika ny any satria mbola misy an' Andringitra mitazona ny ankabeazan'ny hamandoana. Any amin'ny morontsiraka atsinanana izao no tena be orana indrindra any Madagasikara (3 500 mm isan-taona).

Mandalo matetika amin'ny fahavaratra ny rivodoza avy any amin'ny nosin'ny Maskarena. Maimaina sy mangatsiatsiaka ny tany any andrefan'Andringitra amin'ilay alizay tsy tonga any. Mahatratra 1 400 mm ny orana latsaka any Antananarivo amin'ny ririnina, mety mangatsiaka be ny alina any fa tsy dia mivaingana matetika. Fa mety mivaingana ny rano rehefa miakatra any an-tendrona. Amin'ny andro ririnina, ny lanitry ny renivohitra dia anisan'ny tena mazava (amin'ny tantera-kazavana) indrindra eto an-tany. Mbola maina noho ny ampivoany ny toetrandro any andrefana satria efa nilatsaka daholo ny hamandoan'ny alizay. 300 mm fotsiny ny tontalin'ny orana latsaka any Toliara mandritry ny taona

Tamin'ny 1889, dia nitsangana ny banky malagasy voalohany Ny fananganana ny sandam-bola euro dia nampaherin'ny vola Malagasy izay tsy niankina tamin'ny volan'ny mpanjakana teo aloha (franc frantsay), miatrika ny ampihimamban'ny dolara amerikanina mahery tany aloha.

Olona vitsy an'isa no manana fidiram-bola isam-bolana avy any ivelany avy amin'ny havana. Tombanana ho eo amin'ny 50 € hatramin'ny 100 € isaky ny fianakaviana ny vola vahiny. Tamin'ny Mey 2003, ny Arary malagasy no misolo ny Franc Malagasy (iraimbilanja). Nanomboka tamin'izany dia fametahana mari-bidy roa no apetraka eo amin'ny toeram-pivarotana sy ny tsena ofisialy. Nanomboka tamin'ny taona 2005 dia tsy misy afa-tsy ny Ariary malagasy no sandam-bola ofisialy ao amin'ny firenena (1 Ariary = 5 iraimbilanja).

Ankehitriny, firenena mahantra i Madagasikara (firenena faha 146/177 amin’ny resaka IDH (Indice de Développement Humain). Maro ny anton’ny mampahantra ny Malagasy.

Anisan’ireo antony ireo ny safidy ara-politika sôsialista nandritry ny ady mangatsiaka ary ny fahataràna ara-pandrosoana vokatr’izay safidy izay: miha-simba ny foto-drafitr’asa, ny sakana ara-pandraharahana amin’ny fampivoarana ny orinasa, ny tsifitombenana ara-pôlitika ary ara-pitsaràna. Ao koa ny fihavanan’ny Malagasy, na dia zavatra hafa tsy miditra azo aza: mifanampy ny mpiray fianakaviana, na dia tsy mampivoatra ny tena aza ilay fifanampiana ny fianankaviana. Izay fisainana izay koa dia vao maika ampitomboin’ireo fikambanana tsy miankina amin'ny fanjakana (ONG) amin’ny lafiny rehetra: tontolo iainana, kolontsaina, fahasalamana, fampianarana, fahazazana, fambolena. Ary noho izany, loharanon-karena mazava avy any ivelany ilay fanampiana avy any ivelany, na dia ho an’ny tena aza, ary anefa tsy fototry ny fivoarana maharitra.

Ny fambolena sy ny fiompiana no fiveloman'ny fitopolo isan-jatonan’ny mponina. Hita na aiza na aiza ny vary ary hita fa manamarika ny fisehon’ny tontolo manodidina, satria foto-tsakafon’ny malagasy ny vary. Mbola lafo nohon’ny vary aziatika hafarana ny vary malagasy. Ny hena hanin’ny malagasy dia ny hena omby.

tanimbary

Foto-tsakafon'ny malagasy ny vary, ary manamarika ny endriky ny faritra ny saha.

Araka ny filazan'ny filohan'ny tetezamita mikasika ny fihaonambe Rio+20 tany Brezila ny 20 jona 2012, anisan'ny tanjon'i Madagasikara ny ho lasa sompitry ny Ranomasimbe Indianina. Ny fomba hahatratrarana izany tanjona izany dia ny fanovana an'i Madagasikara hanana "toe-karena maitso".[20]

Ny fahaizana asa-tànana no tena mampiavaka ny malagasy amin'ny ankapobeny. Ary ny manodina ny zavatra efa tsy ampiasaina intsony ho zavatra hafa dia efa natao hatry ny ela tao Madagasikara izay vao nalaza tany andafy izany; na ny hoe "recyclage" no tiana ambara eto.

Ny fivavahana eto Madagasikara dia ahitana ny fifanojoan' ny fivavahana maro, ka ny tena be mpanaraka dia ny fivavahan-drazana sy ny fivavahana kristiana ary ny finoana silamo. Hita koa ny fivavahana hafa toy ny bahaisma sy ny hindoisma.

Miantso an' Andriamanitra na Zanahary ny Malagasy mandala ny fivavahan-drazana rehefa misy zavatra ataony. Mihoatra ny 52 %n' ny mponina no manaraka ny fivavahan-drazana, izay fivavahana manantitra ny fifandraisan' ny velona sy ny maty (Razana). Tsy misaraka amin' ny tontolon' ny velona ny tontolon' ny Razana izay ivavahana ka izany no ahitana Malagasy manao fomba isan-karazany amin' ny fanamboaram-pasana sy amin' ny fanatanterahana ny famadihana amonosan-damba indray ny maty sy andevenana azy indray aorian' izay. Any Imerina sy any Ibetsileo no tena ahitana ny fanaovana famadihana. Izany fivavahana amin' ny razana izany dia matetika miaraka amin' ny fanandroana sy ny sikidy.

Ny 41 %n' ny Malagasy dia Kristiana ka ny tena misongadina, raha amin' ny lafiny isa, dia ny Katôlika sy ny Prôtestanta. Mandray anjara amin' ny raharaham-pirenena ny fiangonana kristiana malagasy ka ny fantatra indrindra amin' izany dia ny Fiombonan' ny Fiangonana Kristiana eto Madagasikara (FFKM). Hita ao koa ny Fiangonana ôrtôdôksa, ny Fiangonan' i Jesoa Kristy ho an' ny Olomasin' ny Andro Farany, ny Vavolombelon' i Jehovah, ny Fiangonana Adventista Mitandrina ny Andro Fahafito sy ny hafa koa.

Ny 1 %n' ny mponin' i Madagasikara dia Miozolmana ka Kômôriana sy Karàna (Indiana sy Pakistaney) ny ankamaroany. Ny ankamaroany dia any amin' ny tapany avaratra-andrefan' ny Faritanin' i Mahajanga sy any amin' ny Faritanin' Antsiranana.

Vitsy ny Hindoa eto Madagasikara ka ny ankamaroany dia mpandraharaha karàna moninana eto Madagasikara efa hatramin' ny taranaka maro nifandimby.

Isan' ireo fivavahana misy eto Madagasikara ny finoana bahay. Tonga teto tamin' ny taona 1953 ny mpisava lalana bahay ka niteraka ny fiovam-pinoan' ny Malagasy sasany ho amin' izany finoana izany.

Efa miorina eto Madagasikara koa ny fivavahana jiosy na jodaisma izay miseho amin' ny endriny vitsivitsy. Mitombo isa noho izany ny Jiosy malagasy ara-pivavahana.