Mônôfizisma
Ny mônôfizisma na m̩ônôfizitisma dia firehana ao amin'ny finoana kristiana mampianatra ny tsy fananan'i Kristy, izay atao hoe koa Zanaka na ny Teny, natioran'olombelona fa natioran'Andriamanitra ihany. Natelin'ny natioran'Andriamanitra ao amin'ny Zanaka ny natioran'olombelona. Noho izany dia mifanohitra amin'ny atao hoe diôfizisma na diôfizitisma ny mônôfizisma. Hatramin'izao dia mbola misy ny fiangonana kristiana izay atao hoe mônôfizita.
Fiforonan-teny
Ny teny hoe mônôfizisma dia fanagasiana ny teny grika hoe μονοφυσιτισμός / monophusitismos izay avy amin'ny teny hoe μόνος / monos "tokana" sy φύσις / phusis "natiora" na "fomba".
Foto-pampianaran'ny mônôfizisma
Ny zavatra notoheriny: ny nestôrianisma
Niorina manodidina ny fanekem-pinoana nikeana ny foto-pampianarana kristiana nanjaka tamin'izay, izay nanekena ny fitoviam-pomban'ny Ray sy ny Zanaka sy ny fananan'ny Zanaka natioran'olombelona. I Eotikesy, izay nanohana ny monofizisma, dia nanambara fa tsy manana afa-tsy natiora tokana ny Zanaka, dia ny natioran'ny maha Andriamanitra azy. Notoheriny amin'izany ny nestorianisma izay fampianarana ny fananan'i Kristy persona roa, ka ny iray olombelona (i Jesosy) fa ny iray Andriamanitra (ny Teny). Izany dia nenti-nameno ny zavatra heveriny ho banga tao amin'ny fanekem-pinoana nikeana ny amin'ny natioran'i Kristy.
Ny fampianarany
Ho an'ny mônôfizisma dia tsy manana afa-tsy natiora tokana i Kristy, dia ny maha Andriamanitra azy. Ny samy monofizita dia misy zavatra tsy itovizany hevitra koa, dia ny amin'ny tsy mahamety lo ny vatan'i Kristy (talohan'ny nandaminan'izy ireo izany fifandirana izany talohan'ny fidiran'ny Arabo tao Siria sy Ejipta izay ahitana azy ireo betsaka). Nanomboka tamin'ny taona 560 dia nisy andiany fahatelo nipoitra, izay nihevitra ireo persôna telon'Andriamanitra ho andriamanitra telo samy hafa. Fampianaran-diso izany hoy ireo firehana kristiana hafa rehetra.
Fanamelohan'ny konsily ny monofizisma
Ny kônsily tao Kalkedôna
Tamin'ny taona 451 dia nampanao konsily ny papa Leo I, dia ny k̩onsily tao Kalkedôna izay niezahana nampiravona ny firehana samihafa momba an'i Kristy, ka nandraikitra ny foto-pampianarana momba ny natiora roan'i Jesosy. Tsy nahafa-po ny mpomba ny monofizisma izany ka niotombo ny tsy fitovian-kevitra. Araka ny kônsily tao Kalkedôna dia sady Andriamanitra no olona ny Zanaka ka persona tokana nefa manana natiora roa izay tsy mifangaro sy tsy miova ary tsy mizara no tsy misaraka. Nohelohin'ny kônsily tao Kalkedôna ny monofizisma notarihin'i Eotikesy, tahaka ny nestorianisma izay nohelohin'ny konsily tao Efeso tamin'ny taona 431.
Ny konsily tao Kônstantinôpôly
Nanamafy ny fanamelohana ampahibemaso ny mônôfizisma ny kônsily fahatelo tao Kônstantinôpôly tamin'ny taona 680.
Fiangonana mônôfizita
Tao amin'ny Fiangonana kopta sy teo amin'ireo mpianatr'i Eotikesy avy any Kônstantinôpôlisy no tena nampatanjaka ny mônôfizisma. Noho izany dia napotraky ny Fiangonana Lehibe ka nisaraka taminy ireo monofizita tamin'ny taonjato faha-6.
Tamin'ny endriny atao hoe miafizisma dia ampianarin'ny Fiangonan'ny konsily telo ny monofizisma. Ireto avy ireo Fiangonana monofizita izay atao hoe koa Fiangonana tsy Kalkedoniana:
- ny Fiangônana apôstôlika armeniana,
- ny Fiangonana kôpta ôrtôdôksan'i Ejipta,
- ny Fiangonana kôpta ôrtôdôksan'i Etiopia,
- ny Fiangonana siriaka ôrtôdôksa (na jakobita),
- ny Fiangonana sirianan'i India Atsimo.