Kirosy Lehibe
I Kirosy Lehibe, izay atao hoe Kirosy II, dia mpanjakan'i Persia tamin'ny taona 559 hatramin'ny taona 530 tal. J.K., teraka tamin'ny taona 590 tal. J.K. ary maty ny taona 529 tal. J.K. I Kambisesy I no rainy. Ny vadiny dia Kasandana. Ny zanany dia i Bardia, i Atosa, i Artistona, i Roksane ary i Kambisesy II. Izy no nanorina ny Empira persiana (na persa) izay nandimby ny Fanjakana medianita (na meda). Avy amin'ny teny persiana tranainy hoe Kûrash izay midika hoe "masoandro" io anarany io. Atao hoe Sirosy Lehibe na Sirosy II koa izy amin'ny teny malagasy notakarina amin'ny fanononana frantsay.
| Kirosy Lehibe | |||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||
Isan'ny fianakavia-manjakan'ny Akemenida (na Asemenida) izy. Fanafihana sy famaboan-tany etsy sy eroa tsy nisy toa azy no nanamarika ny fotoana nanjakany: rehefa avy nampanaiky ny fanapahany ny Mediana (na Meda) izy dia nanjaka koa tamin'ny Fanjakan'ny Lidia sy ny tanàn-dehibe grika tao Ionia, avy eo tamin'ny Empira babiloniana vaovao (isan'izany i Mesopotamia, i Siria, ireo tanan-dehibe foinikiana ary i Jodea). Maty nandritra ny ady nifanaovany tamin'ireo Masageta (grika: Μασσαγέται / Massagetai) i Kirosy Lehibe. Ny fanjakàny dia nanova ny tantaran'izao tontolo izao tamin'ny Andro Taloha.
Nanompo ny Mediana i Kirosy II
Isan'ny fianakaviana akemenida i Kirosy Lehibe izay nandimby an-drainy (i Kambisesy I) nitondra ny faritra persianan'i Ansàna (faritany any Iràna ankehitriny) tamin'ny taona 558 tal. J.K. I Ansàna tamin'izany fotoana izany dia fanjakana nanompo ny Mediana. Tamin'ny taona 553 tal. J.K. dia nitarika fikomiana lehibe nnoherana ny Mediana i Kirosy II. Rehefa lany ny telo volana niadiana dia voasambotr'i Kirosy ny mpanjaka mediana Astiagosy ka nahatonga ny faharavàn'ny Empira mediana izany.
Lasa mpanjakan'i Persia i Kirosy II
Rehefa nandresy ny Mediana i Kirosy II dia nanambara ny tenany fa mpanjakan'i Persia ka nanapaka tany midadasika hatrany amin'ny ony Halisy any andrefana ka hatrany amin'ny Empiran'i Babilôna any atsimo sy atsinanana). Nikambana ny Egiptiana sy ny Lidiana sy ny Pertiana ary ny Babilôniana mba hisakana ny herin'i Kirosy Lehibe, nefa tamin'ny taona 546 tal. J.K. dia resiny i Kresosy mpanjakan'i Lidia ka izy no nifehy an'i Azia Minora. Tamin'ny taona 539 tal. J.K. dia azon'i Kirosy i Babilôna.
Tamin'ny andron'i Kirosy Lehibe no nahatraran'ny Empira persiana ny fara atampon'ny tanjany, izay tsy nifarana raha tsy tamin'ny nahazoan'i Aleksandra Lehibe azy tamin'ny taona 331 tal. J.K. Sady mpitari-tafika sy mpanao politika mahay i Kirosy II no mpanjaka mahira-tsaina nahay nandanjalanja sy nanam-pandeferana ka nanafaka ny Jiosy na Jody tamin'ny fahababoana tao Babilôna. Afaka nody any Palestina ny Jiosy hanamboatra indray ny tempolin'izy ireo ao Jerosalema izay noravàn'ilay mpanjaka babilôniana atao hoe Nebokadnetsara II. Amin'ny ankapobeny dia tsy nitsabaka tamin'ny fomba amam-panao sy ny fivavahan'ny vahoaka isan-toerana i Kirosy II.
Maty nandritra ny fotoana niadiany tamin'ny Masageta i Kirosy II. Nalevina tao Pasargaday izy ka mbola hita ao mandraka androany ny fasany. Ny zanany lahy Kambisesy II no nandimby azy teo amin'ny fitondrana.
Jereo koa
Ireo mpanjaka persiana akemenida:
Akemenesy - Teispesy - Kirosy I - Ariaramnesy - Kambisesy I - Arsamesy - Kirosy Lehibe - Kambisesy II - Bardià - Dariosy I - Kserksesy I - Artakserksesy I - Kserksesy II - Sôgdianosy - Dariosy II - Artakserksesy II - Artakserksesy III - Arsesy - Dariosy III.