Kônsily Vatikàna I
Ny Kônsily Vatikàna I dia kônsily ekiomenikan' ny Eglizy Katôlika faha-20, izay nanamafisana ny fahambonian' ny papa sady namaritra ny tsy fetezan-dison' ny papa. Noho ny fangatahan' ny papa Pio IX izay naniry ny hamaly ny rasiônalisma môderna, izany kônsily izany dia natao in-93 tao amin' ny Bazilika Masindahy Piera any Rôma teo anelanelan' ny 8 Desambra 1869 sy 20 Ôktôbra 1870.
Ny mpandray anjara sy ny lahadinika
Niisa ny eveka 700 nandray anjara tamin' ilay kônsily. Tamin' ny taona 1864 no nilazana ny hanaovana ilay kônsily nefa niratazoka ny fanomanana azy. Ny tolo-kevitra Syllabus nataon' ny papa Pio IX tamin' ny taona 1864 no lahadinika tamin' ny voalohany. Na dia raharaha anatiny an' ny Eglizy Katôlika ilay kônsily dia nanasana koa Fiangonana ôrtôdôksa sy prôtestanta handeha any Rôma. Ny kardinaly voatendrin' ny papa no nitarika ny fivoriana sy nanara-maso ny ady hevitra. Noresahina tao ny momba ny fankatoavana ny katesizy ho an' ny fiangonana rehetra sy ny fanavaozana ny lalàna kanônika, nefa tsy nisy fehin-kevitra tapaka.
Nisy ny fanavana heviteny voasoratra momba ny tolo-kevitra momba ny toetetry ny fifandraisan' ny Eglizy sy ny Fanjakana araka ny teôlôjian' ny Andro Antenatenany izay nangonina nefa tsy nasian-dresana ny lohahevi-dehibe.
Ny foto-pampianarana momba ny tsy fretezan-dison' ny papa
Kônstitosiôna roa no nankatoavina sy navoak' ilay kônsily: Dei Filius (24 Avrily 1870), izay namelabelatra momba ny fampmianaran' ny Eglizy katôlika momba ny finoana sy ny saina, ary et Pastor Aeternus (18 Jolay 1870), izay nanambara fa foto-pampianarana katôlika ny fananan' ny papa fahamboniana ara-pitsarana amin' ny Fiangonana manontolo sy ny fanomezan' Andriamanitra ny tsy fetezan-diso eo amin' ny fampianaram-pinoana sy ny fitondran-tena rehefa "miteny avy eo amin' ny fiketrahany" (cum ex cathedra loquitur).
Ny famaritana ny tsy fetezan-dison' ny papa dia niteraka ady hevitra mafana, indrindra tany Frantsa - efa natomboky talohan' ny fanombohan' ilay kônsily izany, teo amin' ny Mgr Louis Veuillot (1813-1883) izay mpomba ny tsy fetezan-diso, sy Mgr Félix Dupanloup (1802-1878) izay nanihitra an' izany.
Na izany aza dia mihoatra kelin' ny ampahadimin' ny mpivory ny isan' ny mpanohitra. Ny sasany amin' izay ireo dia niahiahy fatratra ny maha-ara-tantara sy maha araka ny teôlôjia an' io foto-pampianarana io.
Ny sasany amin' ny mpanohitra dia tsy tonga tamin' ny fotoam-pivoriana tamin' ny 18 Jolay, izay nanaovana latsa-bato farany noraiketina tao amin' ny kônstitosiôna Pastor Aeternus.
Nisy Katôlika vitsivitsy tany Alemaina sy tany amin' ny firenena mifanila aminy izay nisaraka tamin' ny Eglizy katôlika rômana ka namoroa ny fiangonana maro atao hoe Eglizy Katôlika Tranainy izay nanohotra araka ny teôlôjian' i Ignace von Döllinger, izay naongana noho ny fandavany ny Pastor Aeternus.