India

I India dia firenena ao Azia Atsimo, i New Delhi no renivohiny ary i Bombay no tana-dehibe be mponina indrindra ao.

भारत गणराज्य ((hi))
Bhārat Ganarājya hi
Republic of India en
Repoblikan' India ((mg))
(Antsipirihany) (Antsipirihany)
Teny filamatra : सत्यमेव जयते (Satyamēva Jayatē)
(avy amin'ny Sanskrity : Ny Marina ihany no izy)
Teny ofisialy fiteny hindi, fiteny anglisy, ary
fiteny hafa miisa 21 1
Renivohitra New Delhi
28° 34' N, 77° 07' E
Tanàna ngeza indrindra Mombay
Fitondrana sy governemanta
 - Filoham-pirenena
 - Praiminisitra
Repoblika federaly
Ram Nath Kovind
Narendra Modi
Velarantany
 - Tontaliny
 - Rano (%)
faha 7
3 287 590 km²
9,5 %
Isam-ponina
 - Tontaliny (2008)
 - hakitroka
faha 2
1 147 995 898 mpo.
349 mpo./km²

{{{1}}}

Anaran'ny mponina Indianina
IDH (2006) Mihakatra 0,611 (anelanelany) faha 126
Sandam-bola Ropia (INR)
Faritr'ora UTC + 5,30
Hiram-pirenena Jana-Gana-Mana
Valan-tsehatra internet
Antso
an-tariby
+91

Ny anaram-pirenena hoe India dia avy amin' ny fiteny persana hoe Sindhu, anarana persana amin' ny fiteny sanskrity, ny renirano Indus. Ny anarana ôfisialy dia mampiasa ny teny Bharat (mpanjaka hindoa niaina taona taloha). Ny anarany fahatelo: Hindustan ("tanin' ny Hindoa" amin' ny fiteny persana), dia niasa tamin' ny taonan' ny Empira Môgôly, ilay teny Hindustan dia tsy ôfisialy intsony ankehitriny fa ampiasaina matetika rehefa miresaka an' i India.

I India no firenena be olona indrindra eo aorian' i Sina. Misy fiteny ôfisialy roapolo mahery eken' ny lalam-panorenan' i India. Ny tenim-pirenena dia ny fiteny hindy.

Mivelatra amin' ny halavana 7 000 km i India. Mizara sisintany amin' i Pakistàna izy any andrefana, sy i Sina, i Nepaly, i Botàna izy any avaratra. I Bangladesa sy i Mianmara any atsinanana. Eo amin' ny Ranomasimbe Indianina, tsy lavitry ny Repoblikan' i Maldiva (any atsimo-andrefana), i Seilàna (any atsimo-atsinanana). Mizara sisintany amin' i Afganistàna koa i India any avaratra-atsinanany.

Teo amin' ny tanin' i India no misy ny haifomba antitra indrindra eto an-tany. Misy fivavahana teraka teo amin' io kôntinenta io, toy ny bodisma, ny jainisma, ny hindoisma ary ny sikisma.

Mandritra ny taonjato roa, i India dia zanatany anglisy; izy no zanatany ngeza indrindra an' ny an' ny Britanika. Nahazo ny fahaleovantenany i India tamin' ny 1947. Tamin' io fotoana io, nisy ny tobim-barotra (kôntoara) frantsay sy pôrtogey tao India, naverina ho an' i India ireo kôntoara ireo taorian' ny fahazoany ny fahaleovantena.

Nihanivoatra be i India tamin' ny dimy ambin' ny folo taona farany teo, indrindra tamin' ny fanombohana ny fiovana demôgrafika nisy hatry ny 1991. Tamin' ny 22 Janoary 2007, niverina avy tany amin' ny habakabaka ny kapsily indianina tsy misy olona afaka 12 andro, izay nametraka marika siantifika sy teknika lehibe ho an' i India. Hatry ny taona 2008 anisan' ny hery ara-piharian-karena lehibe eto an-tany i India akaikin' i Sina, i Rosia ary i Brezily; ary i India no hery ara-piharian-karena fahavalo eto an-tany.

Tantara

Nipoitra tao India ireo fiteny klasika roa (fiteny sanskrity sy fiteny tamily) misy eto amin' izao tontolo izao. Efa nampiasaina mandritry ny telo arivo taona ireo fiteny roa ireo. Namorona finoana antsoina hoe hindoisma ilay firenena, finoana izay mbola arahan' ny maro amin' izareo amin' izao fotoana izao. Tamin' ny taona 300 tal. J.K., dia namorona ny empira sy ny Fiankohonana Maurya i Ashoka, izay nahavory ny ankamaroan' ny tanin' i Azia Atsimo ho anaty firenena iray. Tamin' ny taona 180 tal. J.K. dia voatafiky ny firenena maro samihafa i India na dia taty aoriana aza (100 – 1100), dia nipoitra ireo fiankohonana indianina hafa: izay ahitana ny Chalukya, ny Chola, ny Pallava ary ny Pandya.[1] Tamin' izany fotoana izany dia nalaza tamin' ny siansa, ny zavakanto ary ny asa soratra ny faritra atsimo ao India.

Maro ireo fiankohonana nanjaka tao India nandritry ny taona arivo. Anisan' ireo ny empira Mughal, Vijayanagara ary ny Maratha. Tamin' ny taona 1600 dia notafihan' ireo firenena eorôpeana i India, ary voazanaky ny Britanika tanteraka izy io nanomboka tamin' ny taona 1856 hatramin' ny taona 1947.

Taorian' ny 1947, i India dia nanana toe-karena sôsialista voalahatra. Anisan' ny firenena mpikambana nanorina ny hetsiky ny tsy mpanaraka ary ny Firenena mikambana i India. Niatrika ady maro izy io taorian' ny fahaleovantenany tamin' ny Fanjakana Mikambana, anisan' izany ny ady tamin' ny taona 1957-58, 1965, 1971 ary 1999 tamin' i Pakistàna ary ny adin' ny 1962 tamin' i Sina. Niady ihany koa izy io mba haka an' i Goa, izay seranana natsangan' ny Pôrtogey, ary tsy azon' i India raha tsy tamin' ny taona 1961. Nandà ny Pôrtogey ka voatery naka azy an-keriny ny Indianina. Nanao fanandramana nokleary ihany koa i India tamin' ny 1974 sy 1998, ary anisan' ireo firenena vitsy manana fitaovam-piadiana nokleary. Anisan' ireo toe-karena mitombo haingana indrindra eto an-tany ny toe-karen' i India nanomboka tamin' ny taona 1991.

Pôlitika

National symbols of the Republic of India (Official)
National animal
National bird
National tree
National flower
National heritage animal
National aquatic marine mammal
National reptile
National heritage mammal
National fruit
National temple
National river
National mountain

Jeôgrafia

An' i India ny ankabiazan' ny Zana-kôntinenta Indianina. Miraikitra amin' i Aostralia ilay zana-kôntintenta amin' ny resaka plaky: ny plaky Indô-Aostralianina. Mikasika kely ny tendrombohitra Himalaya ny avaratr' i India. Eo antsimon' i Himalaya dia misy saha tena mahavokatra indrindra any India: ny tany Indô-Ganjetìka no anaran' izy io. Any andrefana, misy ny tanimatin' i Thar. Any antsimo, dia misy lembalemba voafaritra any avarany amin' ny Gaty Andrefana sy any antsinanany amin' ny Gaty Antsinanana.

Fizaràn' ny faritany

AnaranaRenivohitraTeny ofisialyVelarantany (km²)Isam-ponina (2001)Natsangana tamin'ny
Andhra PradeshHyderabadTelogo276 75476 210 0071956
Arunachal PradeshItanagarHindy83 5781 097 9681987
AssamDispurAsamey78 43826 655 5281947
Bengala AndrefanaKolkataBengaly88 75280 176 1971960
BiharPatnaHindy94 16382 998 5091947
ChhattisgarhRaipurHindy135 13320 833 8032000
GoaPanajiKônkany3 7021 347 6681987
GujaratGandhinagarGujarati196 02450 671 0171960
HaryanaChandigarhHindy44 21221 144 5641966
Himachal PradeshShimlaHindy55 6736 077 9001971
Jammu-sy-KasimiraSrinagarKasmiry, ordo222 23610 143 7001947
JharkhandRanchiHindy79 71426 945 8292000
KarnatakaBangaloreKanada191 79152 850 5621956
KeralaTrivandrumMalaialama38 86331 841 3741956
Madhya PradeshBhopalHindy308 00060 348 0231956
MaharashtraMumbaiMaraty308 00096 878 6271960
ManipurImphalmanipory22 3562 166 7881972
MeghalayaShillongGarô, kasy, anglisy22 4892 318 8221972
MizoramAizawlMizo, anglisy21 087888 5731987
NagalandKohimaAnglisy16 5271 990 0361963
OrissaBhubaneswarÔria155 84236 804 6601949
PenjabChandigarhPenjaby50 36224 358 9991956
RajasthanJaipurHindy342 23956 507 1881956
SikkimGangtokNepaley7 107540 8511975
Tamil NaduChennaiTamily130 05862 405 6791956
TripuraAgartalaBengaly10 4773 199 2031972
UttarakhandDehradunHindy53 4838 489 3492000
Uttar PradeshLucknowHindy236 286166 197 9211950

Fiteny any India

Ny fiteny any India dia maro dia maro sady ao amin' ny fianakaviam-piteny maro samihafa. Ny fanisana natao tamin' ny taona 2011 dia nahitana fiteny miisa 270, ka ny 122 dia fiteny lehibe (be mpampiasa). Ny lalàm-panorenana indiana dia manao ny 22 amin' ireo fiteny ireo ho fiteny ôfisialy. Ny 77 %n' ny vahoaka indiana dia miteny fiteny indô-ariana (ka ny be mpiteny indrindra dia ny fiteny hindy izay fiteny nibeazan' ny olona miisa 422 tapitrisa, izany hoe 41 %n' ny mponina, sady fiteny ôfisialin' ny governemanta afovoany), ny 20 %n' ny mponina no miteny amin' ireo fiteny dravidiana. Ny fianakaviam-piteny hafa hita ao India dia ny aostrôaziatika, ny sinô-tibetana ary ny tai-kaday. Ny fiteny anglisy dia fiteny voalohany na faharoa safidin' ny 12 %n' ny mponina.

Ireo fiteny indô-ariana

Ny fiteny indô-ariana dia sampana iray ao amin' ireo fiteny indô-iraniana, izay ao anatin' ny fianakaviam-piteny indô-eorôpeana. Ao Azia Atsimo no tena ahitana olona maro miteny azy ireo, isan' izany ny ao India.

Fiteny indô-ariana be mpiteny indrindra

Ny fiteny hindỳ dia tenim-pirenen' i India. Misy 480 tapitrisa eo ho eo ny isan' ny olona miteny azy, 360 tapitrisa amin' ireo no manana ny fiteny hindỳ ho tenin-dreny. Amin' ny tapany avaratra amin' i India no misy ny ankabeazan' ny mpiteny hindỳ. Ny fiteny ordò dia mitovitovy amin' ny fiteny hindy.

Ny fiteny bengaly dia fiteny tenenina indrindra any India atsinanana, nefa tenenina koa any Bangladesy, anisan' ny teny ôfisialin' i India, indrindra any amin' ny faritan' i Bengal Andrefana sy any Tripura.

Ny fiteny maraty dia fitenin' ny olona miisa 75 tapitrisa any ho any India, indrindra ao amin' ny fanjakan' i Maharashtra sy Goa. Ny fiteny maraty dia iray amin' ireo fiteny ôfisialy any India.

Fiteny indô-ariana hafa

Anisan' ireo fiteny indô-ariana be mpapiasa ao India koa ny fiteny gojaraty sy ny fiteny ôdià (na ôrià) ary ny fiteny penjaby. Ny fiteny gojaraty no fiten' ny tompontanin' i Gujarat, izay ampiasain' ny olona miisa 46 tapitrisa any India sy maneran-tany.

Ireo fiteny dravidiana

Ny fiteny dravidiana dia fianakaviam-piteny ahitana fiteny miisa 30 any ho any izay samy avy ao India avokoa, ka tenenina indrindra ao atsimon' i India. Ny tena be mpampiasa dia ny fiteny telogo, ny fiteny tamily, ny fiteny malaialama ary ny fiteny kanada.

Fiteny dravidiana be mpiteny indrindra

Ny fiteny telogo dia fiten' ny olona miisa 70 tapitrisa any ho any, tenenina indrindra any amin' ny faritra Andhra Pradesh, izay manao azy ho fiteny ôfisialy io. Fiteny ôfisialy ihany koa izy any amin' ny faritra Karnataka sy Maharashtra ary any Orissa.

Ny fiteny tamily dia fiteny ôfisialin' i Tamil Nadu sy ny tananan' i Pondichery ary Karîkâl.

Fiteny dravidiana hafa

Anisan' ny fiteny dravidiana be mpiteny koa ny fiteny kanada sy ny fiteny malaialama. Ny fiteny kanada dia fiteny any amin' ny tapany atsimon' i India, fiteny ôfisialin' i Karnataka, ampiasain' ny olona miisa 45 tapitrisa any ho any. Ny fiteny malaialama dia anisan' ny fiteny tenenina any amin' ny tapany atsimon' i India koa, fiteny ôfisialin' ny faritany mizakatenan' i Kerala, fiteny ôfisialy ao amin' ny faritan' i Lakshadweep sy any Pondicherry, fiteny ôfisialin' i India ihany koa, izay misy mpiteny miisa 35,9 tapitrisa any ho any.

Fiteny aostrôaziatika

Ny fiteny aostrôaziatika dia fianakaviam-piteny any Azia Atsimo-Atsinanana sy ao amin' ny faritra atsina any India. Heverina ho fitenin' ny tompon-tany ao Azia Atsimo Atsinanana sy any atsinana any India ireo fiteny ireo. Miisa 10 tapitrisa ny mpiteny aostrôaziatika any India, 6 tapitrisa ny mpiteny sinô-tibetàna, izany hoe 3 %n' ny mponina. Anisan' ny fiteny aostrôneziana ny fiteny kasy (khasi) sy ny fiteny monda (munda) ary ny fiteny santaly (santali). Anisan' ireo fiteny ao amin' ireo nosy Nicobar. Ankoatry ny fiteny kasy sy ny fiteny santaly dia fiteny tandindomin-doza ny fiteny aostrôaziatika ao India.

Fiteny sinô-tibetana

Ny fiteny sinô-tibetana dia fianakaviam-piteny any Azia Atsinanana sy Azia Atsimo-Atsinanana sy Azia Afovoany ary Azia Atsimo, izay misy mpiteny koa any India.

Fiteny tai-kaday

Ny fiteny tai-kaday dia fianakaviam-piteny tenenina ao amin' ny saikanosin' i Indôsina sy any amin' ny faritra atsimo ao Sina, izay misy mpiteny koa any India.

Fiteny andamaney

Ny fiteny any Andamàna dia vondrom-piteny ao amin' ny nosy Andamàna tenenin' ny tompon-tany andamaney. Misy vondrona roa ao amin' izany fianakaviam-piteny izany, dia ny fiteny andamaney lehibe sy ny fiteny andamaney avaratra.

Jereo koa

  • Kôntinenta eto an-tany

Topi-maso

Etimôlôjia

Tantara

Jeografia

Fahasamihafan-javamiaina

Politika

Fifandraisana amin'ny any ivelany ary tafika

Toe-karena

Demôgrafia

Kolontsaina

  1. "South India". Suni System Ltd.. 2007. Retrieved 2007-06-19.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.