Henôka

Ao amin' ny Tanakh na ny Testamenta Taloha dia voalaza fa niakatra velona tany an-danitra i Henôka. Voasoratra ao amin' ny Bokin'ny Genesisy fa niara-nandeha tamin' Andriamanitra i Henôka (Gen. 5.21-24). Ny Genesisy dia milaza an' i Henôka ho ilay fahafito amin' ireo Patriarka fito niaina talohan' ny Safodrano. Mitantara ny Genesisy fa ireo Patriarka talohan' ny Safodrano dia samy niaina taonjato maro. Ny toko faha-5n' ny Genesisy dia manolotra tetiaran' olona folo (hatramin' i Adama ka hatramin' i Noa), izay milaza ny taona niterahan' ny tsirairay ny mpandimby azy, sady manome koa ny taona nahafatesan'izy ireo. Maro ny mihevitra fa i Henoka irery ihany no niavaka satria tsy nahita fahafatesana, sahala amin' ny voalaza ao amin' ny Epistilin'ny Hebreo (Heb. 11.5). Ankoatr' izany, ao amin' ny Genesisy (Gen. 5.22-29) dia misy filazana fa niaina 365 taona i Henôka. Fohy izany andro niainanay izany raha ampitahaina amin' ny an'ireo Patriarka hafa, izay niaina mihoatra ny 700 avy. Ao amin' ny Genesisy (Gen. 5.24) dia voalaza fa "ka tsy hita izy, fa nentin' Andriamanitra".

Ao amin' ny Baiboly jiosy amin' ny fiteny grika atao hoe Septoaginta na Septanta no ahitana ireo boky sokajina hoe apôkrifa. Ny mpandika teny tamin'ny taonjato faha-3 tal. J.K., mba handikany ilay fehezanteny hoe "nentin' Andriamanitra", dia nampiasa ny matoanteny hoe μετατίθημι / metatithêmi izay midika hoe "mamindra avy amin' ny toerana iray ho amin' ny toerana hafa".

Ny Bokin' i Siràka na Ekleziastika (Sir. 44.16) dia milaza hoe:

"i Henoka dia nankasitrahan'Andriamanitra ka nafindra any am-paradisa mba haneho fibebahana ho an'ny firenena".

Na:

"Sitraky ny Tompo i Henôka ka nafindrany eo akaikiny; fakan-tahaka izy ho an'ny fibebahan'ireo taranaka mifandimby" (Ny Baiboly Masina).

Ny teny grika nampiasaina izay nogasina hoe paradisa dia ny hoe παράδεισος / paradeisos izay avy amin'ny teny persiana tranainy (paridayda) midika hoe "zaridaina" na "saha mifefy", ary nampiasain'ny Septoaginta hanoritsoritana ny saha Edena. Taty aoriana anefa dia nanjary nitovy hevitra amin'ny hoe Lanitra ilay teny, sahala amin'ny hita eto.

Misy boky telo izay atao hoe nosoratan'i Henôka, dia ny Boky voalohan'i Henôka sy ny Boky faharoan'i Henôka ary ny Boky fahatelon'i Henôka.

Ny Boky fahatelon'i Henôka (na Henoka hebreo), izay boky apokrifa ho an' ny finoana sy ny fiangonana rehetra, dia miresaka ny nampakaran' Andriamanitra an'i Henoka any an-danitra ary ny fanendrena azy ho mpiambina ny haren' ny lanitra rehetra sady ho lehiben' ny arikanjely. Nanambaràna ny tsy ambaratelo sy ny zava-miafina rehetra izy. Ao amin' io boky io dia izy no Metatrôna (arikanjely), dia ilay anjely mpampita ny Tenin' Andriamanitra.

Miresaka ny amin' i Henôka koa ny Bokin'ny Olona Goavambe, izay boky apôkrifa jiosy, asa soratra tamin'ny taonjato faha-3 tal. J.K. sady mitovitovy amin' ny Bokin'i Henôka. Hita niaraka amin' ny sorara maro hafa tao Komrano izany boky izany.

Ao amin'ny soratr' ireo Raby (soratra atao hoe Kabàla) sy ny asa soratry ny mistika jiosy, dia voalaza fa nampita ny fanambaràn' Andriamanitra ny zava-miafina tamin' i Mosesy i Henôka.

Ny Targum Jonathan Genesis dia milaza fa nanao asa fanompoana teo anatrehan' Andriamanitra i Henoka ary natsahatra tamin' izany asany izany izy dia nampakarina any amin'ny habakabaka ka ao izy dia atao hoe Metatrona ilay mpanoratra lehibe. Ao amin'ny fivoasany ny Boky dimin' i Mosesy, i Menachem dia nanoratra fa nalain' ny Tompo i Henôka mba hampitoeriny eo anatrehan'ny Sezafiandrianan' ny Mpanjaka, eo anatrehan'ireo kodiaran' ny kalesiny, mba hanatanteraka ny anjara asa nampanaovin' ilay Avo Indrindra azy. Nentina tany an-danitra izy tanatin' ny kalesy notarihin-tsoavaly afo ary ny fidirany tany dia natrehin' Andriamanitra sy ny zava-manan'aina masina sy ny serafima sy ny ôfanima sy ny kerobima ary ny kodiaran' ny kalesy.

Ny Testamenta Vaovao dia ahitana toerana roa iresahana an'i Henôka, dia ny ao amin'ny Evanjelin'i Lioka (Lio. 3.37) sy ny ao amin'ny Epistilin'ny Hebreo (Heb. 11.5) ary ny ao amin'ny Epistilin'i Joda (1.14-15). Ny Epistilin'i Joda dia miresaka ny amin'i Henôka izay misy itovizany amin'izay voalaza ao amin'ny Bokin'i Henoka.

Ireo rain'ny fiangonana toa an'i Ôrigena, sy i Masindahy Aogostino ary ny mpanoratra hafa dia miresaka an'i Henôka sy ny Bokin'i Henoka nefa milaza fa tsy manampahefana io boky io.

I Jostino sy i Atenagôrasy sy i Ireneo sy i Klemento avy any Aleksandria sy i Laktantio ary ny hafa koa dia nindrana hevitra avy amin'ny Bokin' i Henôka fa ny anjely dia niray ara-nofo tamin' ny zanakavavin' ny olombelona, izay niterahany ("ireo olona goavana tamin' ny andro taloha"). I Tertoliana dia miresaka matetika an'io boky io amim-piderana ary hoatry ny mandresy lahatra ny mpamaky azy amin' ny filazana fa notehirizin' i Noa nandritra ny Safodrano ilay boky.

Ny Rain' ny Fiangonana sasany, sahala amin' i Joany avy any Damaskosy, dia mihevitra an'i Henôka ho iray amin'ireo Olon-kendry telo ao amin'ny Apôkalipsan' i Joany noho ny filazana fa tsy maty izy araka ny Genesisy 5.24.

Tsy manao an'i Henôka ho olo-masina ny lovantsofin'ny Katôlika Rômana. Ankalazaina amin'ny 26 Jolay anefa izy ao amin' ny Fiangonana Apôstôlika Armeniana.

Hajaina i Henôka ao amin'ny Fiangonana Ôrtôdôksa Etiôpiana, ary ny saratra ao amin' ny Bokin'ny Jobily momba an'i Henôka sy ao ao amin'ny Boky voalohan'i Henôka dia boky faha-13 sy faha-14 ao amin'ny Kanônan'ny Testamenta Taloha teoahedo. Ny ankamaroan'ny fiangonana kristiana (Katôlika sy Ôrtôdôksa grika ary Prôtestanta) dia tsy manao an'ireo boky ireo ho filamatry ny finoana (kanônika).

Ho an'ny Olomasin'ny Andro Farany, i Henôka no nanorina ny tanànan' i Ziôna (na Siôna) araka ny Bokin'i Mosesy (Jereo Bokin'i Môrmôna), dia i Ziôna izay nampakarina tany an-danitra noho ny fahamarinan'ireo izay nonina ao.