Fiteny malagasy

Ny fiteny malagasy dia tenim-pirenen' ny Repoblikan' i Madagasikara. Ny fiteny malagasy dia ao amin' ny vondrom-piteny baritô (ao amin' ny fiteny aostrônezianina). Any Banjarmasin, nosin' i Kalimantan (Indonezia) no foiben'ny fiteny baritô. Ny fiteny akaikikaikin'ny fiteny malagasy ankehitriny dia ny fiteny maaniany. Misy koa ny fiteny samihima sy ny fiteny dosona deiaha sns. Araka ny antontanisan' ny Akademia malagasy dia ny 83,61% dia tsy miteny afatsy ny teny malagasy[4].

Fiteny malagasy
Isan'ny mpiteny 25 tapitrisa (teny nibeazana)[1]
Faritany  Madagasikara,  Komaoro[2]
Sata Ofisialy any Madagasikara (miaraka amin'ny teny frantsay)
MpandaminaAkademia Malagasy
Kaodim-pitenymg, mlg[3]
Soratralatina

Tantara

Ny endriky ny teny malagasy dia tsy tahaka ireo fiteny ao Afrika satria io fiteny io dia ao amin' ny vondrona malaiô-pôlineziana, sampan' ny vondrona aostrôneziana. Ny fiavian' ny fiteny malagasy dia fantatr'ireo mpandini-piteny hatry ny taonjato faha-19. Ny fiteny malagasy dia iray vondrona amin'ny fiteny baritô any amin' ny faritany atsimo-atsinanan' ny Nosy Bôrneô. Betsaka ny fitovian' ny fiteny malagasy amin' ny fiteny maaniany, fiteny tenenina eo amin' ny faritry ny renirano Barito, ao amin' ny tapany atsimon' i Bôrneô. Lazaina fa mponina aotrôneziana avy amin' ny tamba-nosy maley nandalo tany Bôrneô no nipetraka teto Madagasikara, na dia tsy fantatra aza ny anton' io fifindrana io. Taonjato maro taty aoriana, nifangaro tamin' ny Arabo sy ny Masombika (Afrikana avy amin' ny tontolo soahily) ny mponina aostrôneziana.

Ao amin' ny fiteny malagasy dia misy indran-teny avy amin' ny fiteny arabo sy avy amin' ny teny soahily. Ny haisoratra malagasy dia efa nanomboka tamin' ny taonjato faha-19. Tamin' ny Frantsay tonga tao Fort-Dauphin (Taolagnaro) tamin' ny taonjato faha-17, nahita soratra tamin' ny sorabe izy ireo. Ny soratra voalohany tamin' ny abidy latina dia ny rakibolana malagasy-hôlandey nosoratana tamin' ny fanombohan' ny taonjato faha-17 navoakan' i Gabriel Ferrand voalohany tamin' ny 1908. Ny sorabe dia soratra mety nampidirina eto Madagasikara tamin' ny taonjato faha-15. Radama I, mpanjaka nahay mamaky teny sy manoratra tao amin' ny Fanjakana Merina, dia nametra ny litera ampiasaina ao amin' ny abidy malagasy avy amin'ny abidy latina mbola ampiasaintsika amin'izao fotoana izao; saingy ny fitsipi-panoratana ampiasaina fotsiny no niova. Nikasa hanangana fiangonana sy trano sekoly hianarana abidy miaraka amin' ireo misionera prôtestanta avy ao amin' ny London Missionary Society i Radama I.

Ny boky voalohany natonta printy tamin' ny teny malagasy soratana amin' ny abidy vaovao, dia ny Baiboly, nadikan' ny misionera kristiana britanika tamin' ny taona 1835 niasa tao Imerina. Ny rakibolana vita printy voalohany dia ny rakibolana malagasy-frantsay nataon' i Étienne de Flacourt.

Fiteny sy tenim-poko any Madagasikara

Rehefa jerena amin' ny lafiny fandiniham-piteny ny fiteny malagasy, dia misy endri-piteny malagasy isam-paritra maromaro fa mitovitovy. Samy endriky ny fiteny malagasy izy ireo fa tsy fiteny mahaleo tena, dia ireto izany:

Any Madagasikara dia misy ny malagasy ofisialy. Miasa eran' ny nosy, ampiasainy amin' ny raharaham-panjakana sy ny gazety ary ny fahitalavitra.

Ao amin' ny vondrona atsinanan' ny zana-tsampan' ny fiteny baritô ireo fiteny ireo. Any Indônezia daholo ny vahoaka miteny baritô hafa, afa-tsy ny Malagasy miteny malagasy. Avy any Indônezia ny teny malagasy fa tsy niforona tao Madagasikara. Tamin' ny taonjato fahefatra vao nahitana olona tao Madagasikara, kanefa tany Afrika, 400 km miala avy eo, dia efa nisy olona hatramin' ny 2 000 000 taona lasa.

Fahasamihafan' ireo fitenim-paritra

Hita eo ambany ny tabilao maneho ny lanjan' isan' ny fahasamihafan' ny tenim-paritra.

Lanjan' isan' ny fitoviam-boambolana amin' ny tenim-paritra
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18
1Merina1008181929286788079687168707061776961
2Temoro8110078798078818888676971726961767365
3Betsimisaraka8178100847877807875777065666254749661
4Sihanaka9279841008681767977726967686659726858
5Betsileo-1[m 1]9280788610088778179687471757161797162
6Betsileo-2[m 2]8678778188100778077677174797466827566
7Antambahoaka7881807677771007474696664646052676456
8Antesaka8088787981807410089677071737262767263
9Zafisoro7988757779777489100636868727161767163
10Tsimihety6867777268676967631007561646354686456
11Tankarana7169706974716670687510065686959706756
12Vezo6871656771746471686165100847464778069
13Mahafaly7072666875796473726468841008068838676
14Sakalava-1[m 3]7069626671746072716369748010082797566
15Sakalava-2[m 4]6161545961665262625459646882100706763
16Bara7776747279826876766870778379701008574
17Tandroy-1[m 5]6973696871756472716467808675678510083
18Tandroy-2[m 6]6165615862665663635656697666687483100
  1. Ambositra
  2. Fianarantsoa
  3. Morondava
  4. Belon'i Tsirinbihina
  5. Masinoro, Ambalavao
  6. Antanimoro

Oha-pampitahana filôjenetika
Sorabe Malagasy
Sorabe mandraikitra ny ampahan'ny tadidy mikasika an' i Ralitavaratra. Ny sorabe no abidy nampiasaina tamin'ny fanoratana ny teny malagasy malagasy alohan'ny naha-ofisialy ny abidy latina

Azo ampitahaina ny foto-boambolana avy amin'ny lisitra Swadesh ary izy io dia mamoaka -tsampan'ny tabilao manaraka :

MalagasyMalay-IndonezianaTahisiana
tany tanahfenua (ind. benua = "kaontinenta")
lanitra langitra'i
rano air (danau = "farihy")vai
afoapiāuahi
lehilahy, lahylaki-lakitane
vehivavy, vavinywanita, perempuanvahine
mihinana, homanamakan 'amu
misotro (minona)minuminu
lehibe, ngeza,"be"besarrahi
kely, titykeciliti
alina, Maizinamalampo
andro, matsanaharimahana

Indran-teny

Indran-teny tamin' ny fiteny javaney sy maley

Betsaka ny indran-teny amin' ny fiteny malagasy nindramina tamin' ny fiteny maley sy fiteny javaney taloha; anisan' ireo teny ireo dia ny teny hoe trozona, iray amin' ny teny maley hoe duyung; ny horita avy amin' ny teny hoe gurita; ny fano avy amin' ny teny hoe penyu, ny hara avy amin' ny teny malay hoe karah, ny fanohara (karazan-tsokatra) avy amin' ny teny malay hoe penyu karah; rivotra avy amin' ny teny malay hoe ribut midika "rivomahery" na "rivodoza"; tanjona avy amin' ny teny malay hoe tanjung; harana avy amin' ny teny malay hoe karang; sambo sy nosy avy amin' ny teny javaney hoe sāmvaw sy nusa, sns.

Indran-teny avy amin' ny fiteny sanskrity

Ny indran-teny avy amin' ny teny sanskrity dia mikasina ny isa sy ny kalandrie. Azo atao ohatra izao ny teny hoe tantara avy amin' ny teny sanskrity hoe tantra midika "rijan-kevitra" na "teôria"; toraka izany koa ny teny hoe hetsy (100 000) izay avy amin'ny teny malay hoe keti nindramina tamin' ny teny sanskrity hoe koṭi midika "folo tapitrisa".

Ireo teny avy amin'ny fiteny sanskrity moa dia nindramin' ny fiteny malagasy talohan' ny nahatongavan' ny Malagasy teto Madagasikara. Ka noho izany izy ireo dia niharan' ny fiovana ara-drafipeo, ka tsy fantatra avy hatrany intsony ny fiaviany raha tsy dinihana amin' ny alalan' ny haifiteny mampitaha (frantsay: linguistique comparative). [5]

Indran-teny avy amin' ny fiteny hafa

Ankehitriny ny fiteny malagasy dia nindran-teny tamin' ny fiteny arabo (voambolana mikasika ny fanandroana), ny fieny soahily (voambolana mikasika ny biby ompiana toy ny teny hoe omby, ondry na akoho) ary tamin' ny teny frantsay sy anglisy ho an' ny voambolana mikasika ny fitaovana ampiasaina amin' izao fotoana izao, toy ny solosaina azo tenenina koa hoe ordinatera na kompiotera. Ao koa ny anaran' ny karazan-java-kohanina toy ny piza (na pija), ny makaraona sns...

Nanana ny fianjadiany ihany koa ny fiteny arabo, indrindraindrindra amin' ny voambolana ampiasaina amin' ny fanandroana ary ireo vondron-kintan' ny zôdiaka: Alahamady, Adaoro, Asorotany, sns... ; ary koa amin' ny lafiny tetiandro, amin' ny fampiasana ireo teny arabo ho fiantsoana ny anaran' andron' ny herinandro: Alatsinainy, Talata, Alarobia, sns..

Fônôlôjia

Zanapeo

Aseho anatin'ity fafana eto ambany ny zanapeon'ny fiteny malagasy.

align: center"

Aloha Afovoany Aoriana
Avo i (i, y) u (o)
Afovoany e (e)
Ambany a (a)

Renifeo

Ireto kosa ny renifeon'ny fiteny malagasy.

Amolotra roa Amolora sy anify Anify Ankihy Andanilany Ambavatraoka
Occlusive ou affriquée Marenina p (p) t (t) t͡s (ts) k (k)
Misy feo b (b) d (d) d͡z (j) ɡ (g)
Marenina mialohan'ny orona ᵐp (mp) ⁿt (nt) ⁿt͡s (nts) ŋk (nk)
Misy feo mialohan'ny orona ᵐb (mb) ⁿd (nd) ⁿd͡z (nj) ᵑɡ (ng)
Fricative Marenina f (f) s (s) h (h)
Misy feo v (v) z (z)
An'orona m (m) n (n)
An-tsisiny l (l)
Mikodia r (r)

Fanoratana ny teny malagasy

Ny fampiasana ny abidy arabo: ny sorabe

Ny sorabe (سُرَبِ) dia abidy iray avy amin'ny abjady arabo (ajami) izay natao hanoratana ny fiteny malagasy, indrindra indrindra ireo fiteny ao atsimo-atsinanan'i Madagasikara: ny fiteny antemoro-anteogny ary anakara. Fantatra fa isaina aman-jatony ireo lahatsoratra nosoratana tamin'ny alalan'io abidy io; ny tena antitra amin'ireo lahatsoratra ireo dia nosoratana tany amin'ny taonjato faha-17 tany ho any.

Tamin'ny taonjato faha-18, fantatra ary nampiasain'ny foko rehetra erak'i Madagasikara io abidy io: tao Imerina, nanafatra mpanoratra antemoro i Andrianampoinimerina mba hampianatra ny ankizy hamaky teny ary hanoratra. Izay no nahatonga an-dRadama (namorona ny abidy malagasy ankehitriny izay mifototra amin'ny abidy latina) nahay nanoratra ary namaky teny hatry ny fahazazany.

Ny fampiasana ny abidy latina

Ny teny malagasy ankehitriny dia mampiasa ny abidy latina; notapahin-dRadama voalohany tamin'ny taona 1823. Ny abidin'i Radama dia mitovy rafitra amin'ny abidy ampiasaina amin'izao fotoana izao: ny isan'ny litera ampiasaina dia mbola iraika ambin'ny roapolo, fa tsindraindray itarina ho enina amby roapolo ny isan'ny litera noho izy ireo ampiasaina amin'ny teny vahiny (toy ny hoe watt).

Ireto ny litera ampiasaina amin'ny teny malagasy (ny eo anelanelan'ny fononteny dia ampiasaina amin'ny teny malagasy noho ny fampiasana azy ireo amin'ny fiteny vahiny): a, b, d, e, f, g, h, i, j, k, l, m, n, o, p, r, s, t, v, y, z.

Fivoaran'ny fanoratana ny teny malagasy

Niharan'ny fiovana ny fanoratana ny teny malagasy. Samihafa ny fanoratana ny teny malagasy tamin'ny andron'i Radama I (taona 1820-1830) ary ny fanoratana ny teny malagasy tamin'ny faram-paran'ny Fanjakan'i Madagasikara (faran'ny taonjato faha-19). Io fanoratana ny teny malagasy tamin'ny faran'ny taonjato faha-19 io koa dia samihafa amin'ny fanoratana ny teny malagasy tamin'ny fanjanahantany izay samihafa ihany koa amin'ny fanoratana ny teny malagasy amin'izao fotoana izao.

Fampiasana ny teny malagasy

Ampisain'ny mponina malagasy amin'ny alalan'ny tenim-paritra na ny tenim-pirenena ofisialy ny teny malagasy. Amin'ny lafiny ofisialy dia ny tenim-pirenena (malagasy ofisialy) no tena ampiasaina ary matetika io ihany no teny an-tsoratra. Mampiasa ny teny malagasy teny ofisialy na tenim-paritra koa ireo malagasy mipetraka any ivelan'i Madagasikara, na dia tsy maro aza ireo fianankaviana malagasy tsy mampianatra ny tenin-drazany amin'ny zanany.

Eo amin'ny aterineto indray, dia vitsy ireo tranonkala mampiasa ny teny malagasy ho fitenin'ny votoatiny. Matetika ny Malagasy dia mampiasa ny fiteny frantsay rehefa mikasika ny fampahalalana. Miampy izany koa ny safidin'ireo mpikarakara tranonkala izay misafidy ny teny frantsay ho fitenin'ny votoatiny. Araka izany dia mamaky ary matetika mifanakalo hevitra amin'ny teny frantsay ireo Malagasy eo amin'ny tranonkala.

Volana natokana ho an' ny teny malagasy ny volana Jona, ka ny Akademia Malagasy sy ny Ministera misahana ny kolontsaina no mikarakara ny fankalazana azy.

Wikipedia sy Aterineto amin'ny teny malagasy

Tsy mampiasa ny Wikipedia amin'ny fiteny madinika ny olona noho ny ratsy mifamahana. "Tsy tia hamorona votoatiny ny olona satria tsy hisy hamaky, ary tsy misy mamaky satria tsy misy votoatiny." Ohatr'ireo jordanianina manoratra amin'ny teny anglisy mba ho azon'ny olona bebe kokoa, manoratra amin'ny teny frantsay ny Malagasy mba ho azon'ny olona any ivelan'i Madagasikara. Hoy izay mpanoratra izay, raha mamorona votoatiny be kokoa amin'ny teny nibeazany ny Malagasy, dia hisy kokoa ireo votoatiny amin'ny teny malagasy ary hovaky ilay boribory vetaveta. Araka izany, amin'ny lafiny sasany, hahafahana mamorona fitaovana toa ny mpandika teny anglisy-malagasy ireo orinasa lehiben'ny tranonkala.[6]

Voambolana

Ny raki-bolana voalohan’ny teny malagasy an-tsoratra dia nosoratana tamin’ny alalan’ny sorabe. Ny rakibolana tamin’ny abidy latina voalohany dia ny Dictionnaire de la langue de Madagascar an’i Etienne de Flacourt izay natonta tamin’ny taona 1658. Taorian’izay dia navoaka ilay English-Malagasy Vocabulary. Tamin’ny 1885 dia navoakan’ny London Missionary Society ny rakibolana malagasy-anglisy izay manana 892 pejy; na izany aza dia ahitana voambolana tranainy io rakibolana io. Betsaka ny fiovana efa natao tamin’ilay rakibolana indrindra indrindra mba hitaratra bebe kokoa ny endriky ny teny malagasy ankehitriny. Araka izany ankehitriny dia ahitana rakibolana mifototra amin’ny hatetika izay miankina amin'ny firaketan-dahatsoratra ahitana teny mihoatra ny dimy tapitrisa.

  • Winterton, M. et al.: Malagasy–English, English–Malagasy Dictionary / Diksionera Malagasy–Anglisy, Anglisy–Malagasy. Raleigh, North Carolina. USA: Lulu Press 2011, 548 p.
  • Richardson: A New Malagasy–English Dictionary. Farnborough, England: Gregg Press 1967, 892 p. ISBN 0-576-11607-6 (Original edition, Antananarivo: The London Missionary Society, 1885).
  • Diksionera Malagasy–Englisy. Antananarivo: Trano Printy Loterana 1973, 103 p.
  • An Elementary English–Malagasy Dictionary. Antananarivo: Trano Printy Loterana 1969, 118 p.
  • English–Malagasy Phrase Book. Antananarivo: Editions Madprint 1973, 199 p. (Les Guides de Poche de Madagasikara.)
  • Paginton, K: English–Malagasy Vocabulary. Antananarivo: Trano Printy Loterana 1970, 192 p.
  • Bergenholtz, H. et al.: Rakibolana Malagasy–Alemana. Antananarivo: Leximal/Moers: aragon. 1991.
  • Bergenholtz, H. et al.: Rakibolana Alemana–Malagasy. Antananarivo: Tsipika/Moers: aragon. 1994.
  • Régis Rajemisa-Raolison: Rakibolana Malagasy. Fianarantsoa 1995, 1061 p.

Fitsipi-pitenenana

Ny fehezanteny amin'ny teny malagasy dia matetika manaraka ny rariteny Matoanteny-Fameno-Lazaina (MFL), (amin'ny teny anglisy: rariteny VOS). Na dia izany aza mety miovaova arakaraky ny endriky ny matoanteny ampiasaina izy io araky ny ohatra aseho eo ambany :

Rariteny MFL tsotra
  • Mandahatra ny miaramila aho.

Mampiasa endrika mivantana ny matoantenin'ny mpanao ny fehezanteny eo ambony[7],

Rariteny M(L)F
  • Alahatro ny miaramila.

Mampiasa ny matoantenin'ny atao ny fehezanteny eo ambony. Miraikitra amin'ny matoanteny ny mpanao ny asa (-ko).

Matoanteny

Ny matoanteny no fanahin'ny fiteny ary mamaritra ny tao sy hetsika ary fiainana ny matoanteny. Mamaritra ny fisiana izy, noho ny fisian'ny matoanteny misy; mamaritra ny tao izy, ohatra: "tia aho", "miasa ianareo"; mamaritra ny fiaretana izy, amin'ny alalan'ny matoantenin'ny atao: "tiana aho", "esorina ianao".[8]

Ny matoanteny dia ampiasaina amin'ny filazana, fandavana na fanambaràna zavatra izay mbola atao na efa natao: "miasa ny olona", "nomen'olona vola aho"; mibaiko, manasa na mametra-panontaniana[9].

Matoantenin'ny mpanao sy ny matoantenin'ny atao

Ny matoanteny dia azo atao anaty sokajy telo: ny matoantenin'ny mpanao sy ny matoantenin'ny atao, ary ny matoanteny tsy mitongilana. Ny matoantenin'ny mpanao dia mamaritra ny lazaina manao zavatra. Ny matoantenin'ny atao dia mamaritra ny lazaina miaritra na iharan'ny zavatra.

Ny matoantenin'ny mpanao dia:

  • lazaina fa mivantana (anglisy: direct) rehefa manaraka ny matoanteny ny lazaina: ohatra: "miteny aho"; "miasa aho", sns.
  • lazaina fa manilika (anglisy: exclusive) rehefa manaraka ny lazaina ny mpameno. Izany dia midika fa ilay lazaina ary ilay lazaina ihany no manao ilay zavatra. Ohatra: "izaho no miteny"; "Rakoto no manjono", sns.
  • lazaina fa manantitra (anglisy: emphatic) rehefa manaraka ny matoanteny ny lazaina. ohatra : "izaho miteny", "izaho misotro".

Telo no endriky ny matoantenin'ny atao.

  1. Ny voalohany dia antsoina hoe endrika tsotra, satria avy amin'ny filaza mandidin'ny fototeny izy. Ohatra: ny matoantenin'ny atao "sotroina" dia avy amin'ny filaza mandidy "sotroy" izay avy amin'ny fototeny "sotro".
  2. Ny endrika faharoa dia manana tovana mamaritra ny mpanao, na ny lazaina. Ohatra "ampianariko ny ankizy", "dioviko ny trano", sns.
  3. Ny fahatelo dia ny endrika ara-toe-javatra, satria mampiasa ny toe-javatry ny fotoana, na toerana, na fomba. Ohatra: "Tany an-trano no nisotroan'ny olona rano".

Ny matoantenin'ny atao tsotra dia manana endrika mivantana, manantitra na manilika.[10].

Ny matoanteny tsy mitongilana dia mamaritra tao izay mikasika ny mpanao ary ny mpanao ihany. Ohatra : "Velona aho"; "Mandeha ianao". Manana fiendrika manano ary fiendrika anoina ny matoanteny tsy mitongilana: "Mandeha aho" (mat. mpanao); "andehanako", "alehako" (mat. atao). Manana ny endrika mivantana, manantitra ary manilika ireo matoanteny tsy mitongilana ireo.

Sokaji-matoanteny dimy

Faharoa, azo sokajina dimy ny matoanteny malagasy :

  • Ny matoanteny mitampody (reflektiva),
  • Ny matoanteny mamari-pahafahana (anglisy: potentative verb). Ny tovona mamaritra azy io dia ny tovona maha-. Manana endrika mivantana, manantitra (emfatika) ary mandroaka ireo matoanteny ireo.
  • Ny matoanteny mamari-pivoarana (anglisy: intensive verb) dia mamaritra ny hafatratra, ny fitomboana na ny fivoaran'ny tao iray. Ny tovona mamaritra ireo matoanteny ireo dia ny tovona miha- ohatra ny anatin'i mihalava, mihafohy, mihavitsy, mihafeno, sns. Misy fiendrika manano sy ny fiendrika anoina io matoanteny io. Ao amin'ny fiendrika manano (ang.: active voice) sy amin'ny fiendrika anoina (ang. passive voice) dia ahitana ny endrika mivantana, endrika manantitra (emfatika) ary endrika mandroaka (ang.: exclusive form). Amin'ny endrika misy soloteny voatovana amin'ny matoanteny mamari-pivoarana dia ahitana ny endrika mivantana manantitra sy mandroaka.[11]
  • Ny matoanteny mampita (ang.: transitive verb) izay mamaritra ny tao ataon'ny lazaina eo amin'ny fameno. Ny tovona mamaritra ireo matoanteny ireo dia ny tovona man- (manana endrika miova arakaraky ny fototeny)
  • Ny matoanteny mifampivoho (ang.: reciprocative verb) Ao amin'io sokajy matoanteny io dia ahitana ny fiendrika manano ary ny fiendrika anoina izay samy manana ny endrika mivantana, manantitra ary mandroaka.[12]. Ny endrika mifampivoho dia manana ny fiendrika manano, ny fiendrika anoina ary ny endrika voatovana solonteny.

Amin'ny tabilao eo ambany ny tsirinteny araky ny endriky ny matoanteny avy amin'ny fototeny "latsaka".

Tsirinteny matoanteny* araky ny sokajiny
fiendrika manano fiendrika anoina
ary endrika voatovana soloteny
Reflektiva milatsaka latsahana
Mamari-pahafahana mahalatsaka ahalatsahana
Mamari-pivoarana mihalatsaka ihalatsahana
Mampita mandatsaka andatsahana
Mifampivoho mifandatsaka ifandatsahana

(*) Ny endrika ankehitriny ihany no aseho.

Zana-pizarana na fisokajiana fanampiny

Ny fizarana fanindroan'ny matoanteny malagasy dia sokajy telo: endrika mampanao (ang.: causative), endrika mampanao mifampivoho (ang.: reciprocative causative) ary endrika mampanao mamari-pahafahana (ang.: potentative causative). Ny tovon'ireo matoanteny ireo dia fitambaran'ny tovon'ny endrika mampanao amin'ny tovon'ny endrika mifampivoho na mamari-pivoarana.

Tsirintenin'ny matoanteny* mampanao[13]
fiendrika manano fiendrika anoina
na endrika voatovana soloteny
Mampitranga
reflektiva		 mampilatsaka ampilatsahana
Mampitranga
mamari-pahafahana		 mampahalatsaka ampahalatsahana
Mampitranga
mamari-pivoarana		 mampihalatska ampihalatsahana
Mampitranga
mampita		 mampandatsaka ampandatsahana
Mampitranga
mifamoivoho		 mifampilatsaka ifampilatsahana

(*) Ny endrika ankehitriny ihany no aseho.

Ireo matoanteny mampanao mifampivoho dia natao hamaritana ny zavatra mampanao, na, ny zavatra ataon'ny olona na zavatra mifampivoho. Ireo matoanteny ireo dia aorina amin'ny alalan'ny fanovana ny tovona m- ho mif- amin'ny endrika mampanao ny matoanteny mivantana.

Tsirintenin'ny matoanteny mampanao* mifampivoho[14]
fiendrika manano fiendrika anoina
na endrika voatovana soloteny
mampitranga mpifampivoho
ny matoanteny reflektiva		 mifampilatsaka ifampilatsahana
mampitranga mpifampivoho
ny matoanteny mamari-pahafahana		 mifampahalatsaka ifampahalatsahana
mampitranga mpifampivoho
ny matoanteny mamari-pivoarana		 mifampihalatsaka ifampihalatsahana
mampitranga mpifampivoho
ny matoanteny mampita		 mampandatsaka ampandatsahana
mampitranga mpifampivoho
ny matoanteny mifamoivoho		 mifampilatsaka ifampilatsahana

(*) Ny endrika ankehitriny ihany no aseho.

Ny endrika mampitranga fahafahana dia maneho ny fahafahana na ny fahafahana mampanao ny tao.

Tsirintenin'ny matoanteny mampanao* fahafahana[15]
fiendrika manano fiendrika anoina
na endrika voatovana soloteny
mampitranga fahafahana
ny matoanteny reflektiva		 mahampampilatsaka ahampampilatsahana
mampitranga fahafahana
ny matoanteny mamari-pahafahana		 mahampampahalatsaka ahampampahalatsahana
mampitranga fahafahana
ny matoanteny mamari-pivoarana		 mahampampihalatsaka ahampampihalatsahana
mampitranga fahafahana
ny matoanteny mampita		 mahampampandatsaka ahampampandatsahana
mampitranga fahafahana
ny matoanteny mifamoivoho		 mahampampifandatsaka ahampampifandatsahana

(*) Ny endrika ankehitriny ihany no aseho.

Anarana sy mpisolo

Ny mpisolo tena amin'ny teny malagasy dia maro ary miankina amin'ny fifandraisan'ilay mpiteny amin'ilay olona itenenana ny fampiasana azy.

Tambinteny

Ny tambinteny dia teny ampiarahina amin'ny mpamaritra, ny matoanteny (mamaritra anarana na tsia) ary tambinteny hafa. Ao amin'ny teny malagasy dia ahitana karazana tambinteny telo: ny tambinteny mamaritra isa (fandaharana na fanisana); tambinteny mamaritra fotoana: ankehitriny (oh.: ankehitriny, izao ihany, anio, sns.), efa lasa (sahady, taloha, rahateo, sns.) na ho avy (oh.: hatrizay, arakizao, rahampitso, sns.); ireo tambinteny mamaritra fitsingerenana (matetika, indraindray, rahoviana, sns.); ireo tambinteny mamaritra fitsingerenana voatanisa (oh.: indray, indroa, intelo, isan'andro, isam-bolana, sns.); ireo tambinteny mamari-toerana (oh.: aloha, aoriana, dia, mandavanandro, sns.); ireo tambinteny mamaritra zava-mitranga tsy misy fiafarana (oh.: mandrakariva, mandrakizay, tsy ... intsony)[16]

Mpamari-toerana
Mpamari-toerana malagasy
AkaikyLavidavitraLavitra
TambintenyTsy hita atỳàtoàoàtsyànyaròa*arỳ
Hita etỳètoèoètsyènyeròaerỳ
SolotenyTsy hita izatỳ*izàto*izàoizàtsy*izànyizaròa*izarỳ*
Hita itỳìtoìoìtsyìnyiròa*irỳ
Hita pl. irètoirèoirètsyirènyireròa*irerỳ*

Fanamarihana :

  • Tsy voatery asiana tendro ny mpamari-toerana.
  • Tsy ampaisaina matetika ny mpamari-toerana misy ny *.

Jereo koa

Fiteny be mpampiasa ao Afrika

Ireto ireo fiteny be mpampiasa ao Afrika: ny fiteny afrikansa, agny, amharika, anglisy, arabo, bambara, baole, berbera, bete, diola, fanga, fola (na fiteny peola), frantsay, haosa, iôroba, kitoba, lingala, malagasy, môre, pôrtogey, soahily, sômaly, sôninke, soso, tigrinia, vôlôfo ary zolo.

Rohy ivelany

Boky malalaka

Tsiahy

  1. Isaina ny teny malagasy ofisialy miaraka amin'ny tenim-paritra
  2. Jereo ny [[fiteny antalaotra
  3. Lisitry ny kaody ISO 639 ho an'ny fitenim-paritra
  4. http://www.lexpressmada.com/5156/print-article-32163.html [archive]
  5. Hita ao amin'ny teny malay koa ireo indran-teny ireo. Ka anisan'ny poforon'ny fianjadian'ny teny sanskrity tamin'ny teny malagasy alohan'ny nahatongavan'ny malagasy tao Madagasikara izany zavatra izany.
  6. Ethan Zuckerman, 2013 : Rewire: Digital Cosmopolitans in the Age of Connection
  7. A Grammar of the Malagasy language nosoratan'i David Griffith, p. 106
  8. A Grammar of the Malagasy language nosoratan'i David Griffith, p. 106
  9. A Grammar of the Malagasy language nosoratan'i David Griffith, p. 106-107
  10. A Grammar of the Malagasy language nosoratan'i David Griffith, p. 109-110
  11. A Grammar of the Malagasy language nosoratan'i David Griffith, p. 116
  12. A Grammar of the Malagasy language nosoratan'i David Griffith, p. 117
  13. A Grammar of the Malagasy language nosoratan'i David Griffith, p. 119
  14. A Grammar of the Malagasy language nosoratan'i David Griffith, p. 119-120
  15. A Grammar of the Malagasy language nosoratan'i David Griffith, p. 121
  16. A Grammar of the Malagasy language nosoratan'i David Griffith, p. 190

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.