Fiteny hamitô-semitika

Ny fiteny hamitô-semitika, izay atao hoe koa fiteny afrô-aziatika, dia fianakaviam-piteny tenenina indrindra ao Afrika Avaratra, ao amin'ny Tandrok'i Afrika, ao Atsinanana Afovoany, ao amin'ny faritr'i Sahara ary ao amin'ny ampahany amin'ny faritr'i Sahely. Miisa 350 any ho any ny fiteny ao amin'io fianakaviam-piteny io ary miisa 410.000.000 ny mpiteny azy. Fahefatra io fianakaviam-piteny io raha ny isan'ny mpiteny no heverina, ka ny eo alohany araka ny filaharany avy dia ireo fiteny indô-eorôpeana, ireo fiteny sinô-tibetana ary ireo fiteny nizerô-kôngôley.

Sarintany maneho ny fiteny hamito-semitika mbola tenenina amin'izao fotoana izao. Ny faritra miteny semitika dia miloko volon-daoranjy.

Ny fiteny hamitô-semitika dia misampana enina, dia

Ny fiteny afrô-aziatika be mpiteny indrindra dia ny fiteny arabo. Izy ihany koa no be mpiteny indrindra ao amin'ireo fiteny semitika, izay lasa aloha lavitra an'ireo fiteny amharika izay laharana faharoa amin'ny fiteny semitika be mpiteny.

Ankoatr'ireo fiteny mbola misy mpiteny ankehitriny dia maro ireo fiteny be mpiteny tamin'ny Andro Taloha ao amin'ny fianakaviam-piteny hamitô-semitika, dia ny fiteny egiptiana taloha sy ny fiteny akadiana ary ny fiteny gezy.

Ny sampam-piteny berbera

Ny fiteny berbera dia sampan'ny fianakaviam-piteny tenenin'ny olona monina ao Afrika Avaratra hatrany Marôka ka hatrany Ejipta, mamakivaky an'i Aljeria sy ny Tonizia ary i Libia, ary i Sahara sy ny ampahan'i Sahely ao andrefan'i Afrika. Ahitana olona maro miteny berbera koa ny ao Maly sy ao Nijera. Ny Glottolog dia milaza fa miisa 27 ny fiteny berbera, ka misy fiteny maty ao amin'izany. Manana tarehin-tsoratra azy manokana ny fiteny berbera, dia ny tifinagh izay voatahirin'ny Toarega sady misy karazany ampiasaina ao Maroka.

Ny sampam-piteny kositika

Ny fiteny kositika dia fianakaviam-piteny ao amin'ny Tandrok'i Afrika (Jibotỳ, Etiopia, Somalia, Eritrea) sy ao amin'ny Lohasahan'i Nily ary manamorona ny morontsiraky ny Ranomasina Mena (hatrany Sodàna ka hatrany amin'ny faritra atsimo ao Ejipta). Ny fiteny kositika maro mpiteny indrindra dia ny fiteny ôrômô tenenina indrindra ao Etiopia sady misy mpiteny miisa any amin'ny 35 tapitrisa, manaraka azy ny fiteny somalỳ izay misy mpiteny miisa 20 tapitrisa (isan'izany ny mponina any am-pielezana), ny fiteny afara izay misy mpiteny miisa 5 tapitrisa (Etiopia, Jibotỳ, Eritrea) ary ny fiteny sidama izay misy mpiteny any amin'ny 3 tapitrisa. Misy fiteny kositika iray, ny fiteny beja izay tenenin'ny olona miisa 1,2 tapitrisa. Ny fiteny somalỳ, izay fiteny ofisialy manampy ny fiteny arabo, no hany fiteny kositika ampiasaina ofisialy ao amin'ny firenena iray. Isan'ireo fitenim-pirenena ao Jibotỳ miaraka amin'ny fiteny afara ny fiteny somalỳ.

Ny sampam-piteny semitika

Ny fiteny semitika dia vondrom-piteny ampiasaina any Atsinanana Akaiky (Azia Atsimo Andrefana) sy ao Afrika Avaratra ary ao amin'ny Tandrok'i Afrika. Amin'izao fotoana izao dia ireto avy ny lehibe amin'ireo fiteny ireo: ny fiteny arabo, amarîka, tigrinia, hebreo, soreta (na arameana atsinana vaovao), arameana andrefana vaovao, maltey ary siriaka.

Ny sampam-piteny egiptiana taloha

Ny fiteny egiptiana notenenina tao Egipta na Ejipta tamin'ny Andro Taloha sady nosoratana tamin'ny soratra hieroglifa. Ankehitriny dia teny maty ny fiteny egiptiana, nefa nipoiran'ny fiteny maro toy ny fiteny egiptiana demôtika sy ny fiteny kôpta, izay voasolon'ny fiteny arabo.

Ny sampam-piteny tsadika

Ny fiteny tsadika dia ahitana fiteny maro tenenina ao Afrika, tenenin'ny olona miisa 50 tapitrisa, indrindra fa ao amin'ny faritra avaratra ao Kamerona sy ao Tsady. Ny fiteny haosa izay fiteny tsadika be mpiteny indrindra (30 tamitrisa) dia tenenina ao Nizeria sy ao Nizera.

Ny sampam-piteny ômôtika

Ny fiteny ômôtika dia fianakaviam-piteny ao Afrika Atsinanana, ka ny ankamaroany dia tenenina ao Etiopia. Mbola iadian-kevitra anefa ny fidiran'ny fiteny ômôtika ho isan'ny vondrom-piteny hamito-semitika. Mahazatra ny fiheverina azy ho sampana andrefana ao amin'ny fiteny kositika.

Fianakaviam-piteny ao Afrika:

Fianakaviam-piteny lehibe

Vondrom-pianakaviam-piteny
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.