Fifidianana filoham-pirenena ao Madagasikara 2013
Ny fifidianana filoham-pirenena ao Madagasikara ny taona 2013 dia ny fifidianana ny filoha voalohan'ny Repoblika Fahaefatra. Nohon'ny tsifanekena avy amin'ny Fianakaviambe iraisam-pirenena ary ny fanajanonana ny fanampiana ara-bola vokatr'izany, dia nahemotra ho amin'ny 25 Oktobra ny fihodinana voalohan'ny fifidianana filoham-pirenena.[1] Ho atao amin'ny 25 Oktobra ny fihodinana voalohan'ny fifidianana ary ho an'ny 20 Desambra 2013 ny fihodinana faharoa. Efa niova im-betsaka ny datin'ny fihodinana voalohany : Mey 2011, Septambra 2011, May 2012, Novambra 2012, Mey 2013, Jolay 2013 ary Aogositra 2013.[2]

Fifidianana filoham-pirenena
Tamin'ny nahafiloha an'i Andry Rajoelina tamin'ny Martsa 2009, dia nambara izy fa ho atao afaka 24 volana ny fifidianana ny lalam-panorenana vaovao.[3] Lasa filoham-pirenena tokoa i Andry Rajoelina tamin'ny 18 Martsa 2009 avy tamin'ny tafika nahazo ny fahefana avy amin'i Marc Ravalomanana noho ny fialany. Amin'ny maha-filoha avon'ny tetezamita an'i Rajoelina, dia hitondra ny firenena izy hatramin'ny fifidianana ny filoham-pirenena manaraka. Izy no filoham-pirenena tanora indrindra tamin'ny tantaran'i Madagasikara.[3]
Fametrahana ny kandidatiora
Tamin'ny 8 Aprily hatramin'ny 28 Aprily ny daty fametrahana ny kandidatiora any amin'ny CES[4]
Ny 8 Aprily 2013 dia nametraka ny kandidatiorany i Hajo Andrianainarivelo, Jean Lahiniriko ary Roland Ratsiraka[5].
Ny 11 Aprily dia anjaran'i Pierrot Rajaonarivelo[6], Jean-Louis Robinson (TIM)[7] ary Vahombey[8] no mametraka ny kandidatiorany.
Ny 15, 16 ary 19 Aprily 2013 dia anjaran'i Andriamatoa Saraha Georget Rabearisoa[9], Jean-Pierre Rakoto ary Sylvain Rabetsaroana[10] avy amin'ny PNJ-Mazava no mametraka ny kandidatiorany.
Ny 21, 22 ary 23 Aprily, nametraka ny kandidatiorany i Andriamatoa Brigitte Rasamoelina (AMP), Julien Razafimanazato (Eto Sehatry ny Daholo be) ary Laza Razafiarison (Avotra ho an'ny firennea), Camille Vital (mahaleotena) ary Monja Roindefo.
Tamin'ny 24 Aprily dia nametraka ny kandidatiorany i Joseph Marin Andriamampionona, izay heverina fa kandidà mahaleotena.
Ny 25 Aprily 2013, nametraka ny kandidatiorany i Lalao Ravalomanana[11] (TIM), Avoko Rakotoarijaona, Ny Rado Rafalimanana ary Roger Kolo[12]
Ny 26 Aprily dia kandidatiora fito no napetraka : Alain Tehindrazanarivelo (ENINA), Patrick Rajaonary, Fleury Rabarison Lezava (AREMA), Marcel Fleury Rakotomalala, Mickael Bréchard Dofo ary Tabera Randriamanantsoa.
Ny 28 Aprily no nahitana fametrahana kandidatiora betsaka indrindra, izany hoe 18 : William Noelson, James Francklin Rakotomahanina, Guy Ratrimoarivony, Malala Savaron, Richard Rakotofiringa Razafy, Ratsimbalson Faharo, Stephan Narison, Roseline Emma Rasolovoahangy, Fetison Rakoto Andrianirina, William Ratrema, Dolin Rasolosoa, Zefania Mbohoazy, Patrick Raharimanana, Hasina Rakotoaritsifa, Freddy Tianasoa, Andriamparany Radavidson, Ndakana Antony ary Edgard Razafindravahy.
Taorian'ny fanambaran'i Andry Rajoelina ny 15 Janoary 2013 mikasika ny tsi-fametrahany kandidatiora amin'ny fifidianana ho avy[13], dia nilaza izy tamin'ny 3 Mey 2013 fa ho kandidà amin'ny fifidianana ho avy.[14]
Kandidatiora voaray
Namoaka ny lisitry ny kandidà mahazo milatsaka ho fidiana amin'ny fihodinana voalohany ny CES tamin'ny 13 Mey 2013[15][16][17]. Natao ny safidy akitsapaky mikasika ny laharam-pisehoan'ny kandidà eo amin'ny biletà tokana ary eo amin'ny tabilao ofisialy.
Nandiso fanantenana an'i Frantsa ny fiovan-kevitr'i Rajoelina ary ny fanekena ny kandidatioran'i Didier Ratsiraka ary Lalao Ravalomanana. Misy koa ireo kandidà tsy manaiky izay fanapahan-kevitra izany. Ny antony dia ny tsifamenoan'ireo kandidà roa ireo ny fepetra mikasika ny kandidatiora, ary ny fanekena ny kandidatioran'i Rajoelina izay efa tafahoatry ny daty[18]. Tamin'ny 13 Jolay, dia nambanan'ny SADC sazy ny firenena raha tsy nesorina ireo kandidatiora telo ireo. Tamin'ny 17 Aogositra, voaesotra miaraka amin'ny kandidatiora dimy hafa ireo kandidatiora ireo. 31 ssisa ny kandidà afaka milatsaka hofidiana[19].
Ho solon'ireo olona voaesotra ireo, dia mikasa an'i Hery Rajaonarimampianina ny kandidà Roger Kolo ary Jules-Étienne, izay manao an'i Rajaonarimampianina ho kandidà farany afaka milatsaka hofidiana.[20]
Lisitr'ireo latsaka hofidiana

Fampielezan-kevitra
Vola mahery ny 100 tapitrisa ariary isan'andro no lanin'ireo kandidà amin'ny fanaovana fampielezan-kevitra.
Telo andro aorian'ny fitombohan'ny fampielezan-kevitra dia efa hita misongadina ireo kandida izay minia ny ho voafidy ho filoha ary ireo kandidà izay misehoseho fotsiny. Araky ny fampahalalana avy amin'ny sasany, dia tonga hatrany amin'ny 15 na 20 tapitrisa dollar na 44 miliara ariary any ho any ny teti-bolan'ireo kandidà tena mpandany vola, izay teti-bola lehibe nohon'ny teti-bolan'ny ministera sasany. Azo inoana mafy fa hitady ny hamerina izany vola izany ilay kandidà ho lany ho filoha rehefa tonga eo amin'ny fahefana.[21]
Amin'ny lafin'ny haino aman-jery dia eo amin'ny 70 tapitrisa ariary ny vidin'ny pack fampilezan-kevitra eo amin'ny fahitalavitra hoy Midi Madagasikara[21]. Misy koa ireo radiô sy televiziona mandefa mivantana ny dia ary ny fampielezan-kevitry ny kandidà sasany.[22]
Amin'ny lafin'ny fitaterana dia 70 tapitrisa ariary ny hofan'ny angidim-by (helikoptera). Hofaina ihany koa ireo fiara karetsaka ary ireo fiara fampiasa amin'ny fitateram-bahoaka, ary tonga hatrany amin'ny valo alina ariary isaky ny tapak'andro any ho any ny hofany.[23] Nohon'ny fanodinana ny hofan'ny taksibe ary ny vola tsy azo vokatr'izany, dia mandà miasa ireo mpitatitra raha tsy voaloa mialoha ny hofan'ny fiara. Araky ny lazain'ny mpikarakara fampielezan-kevitra, dia manome t-shirt sy solon-tsakafo mahatratra hatrany amin'ny telo arivo Ariary isan'andro ary isaky ny olona ireo mpampiely hevitra[24]. Iaraha-malala koa fa miaina amin'ny vola latsaky ny efatra arivo ariary isan'andro ny 60%n'ny malagasy.[25]
Eo anoloan'izany fandaniam-bola be izany dia maro ireo mpijery izay manontany ny antony tsy nampiasan'ireo kandidà ireo ny volany hanampiana ny mponina mandritry ny krizy.[21]
Valiny
Fihodinana voalohany
Ireo ny kandidà nisongadina tamin'ny fihodinana voalohany :
- Jean-Louis Robinson : 21,1% eram-pirenena. Mitarika ao amin'ny faritra Analamanga (42,64 %), Bongolava (52,2 %), Itasy (50,93 %), Vakinankaratra (35,95 %), Betsiboka (30,23%), Boeny (21,19 %), Alaotra-Mangoro (24,65 %) ary Menabe (18,44 %).
- Hery Rajaonarimampianina : 15,93 % eram-pirenena. Mitarika ao amin'ny faritra Matsiatra Ambony (32,74 %), Ihorombe (20,18 %), Vatovavy-Fitovinany (14,74 %), Melaky (16,33 %), Sofia (20,02 %), Androy (30,28 %) ary Anosy (26,07 %)
- Hajo Andrianainarivelo : 10,51% eram-pirenena. Mitarika ao amin'ny faritra Atsimo Atsinanana (17,06 %)
- Roland Ratsiraka : 9% eram-pirenena. Mitarika ao amin'ny faritra Atsinanana (34,42 %), Analanjirofo (39,1 %), Sava (34,9 %), Diana (15,79 %).
- Camille Vital : 6,85 % eram-pirenena. Mitarika ao amin'ny faritra Atsimo Andrefana (28,58 %)
- Saraha Georget Rabeharisoa : 4,5 % eram-pirenena. Tsy mitarika na aiza na aiza
- Edgard Razafindravahy : 4,35 % eram-pirenena. Tsy mitarika na aiza na aiza
Araky ny valin'ny CENIT dia lohalaharana amin'ny fihodinana voalohany i Jean-Louis Robinson. Na dia izany aza, milaza ireo mpanohana ny «revôlisiôna» fa raha atambatambatra ny isa manontolon'ny vaton'ireo kandidà revôlisiônera (E. Razafindravahy, C. Vital, H. Rajaonarimampianina, R. Ratsiraka, H. Andrianainarivelo) dia 55% ny vaton'ny vahoaka no azony[26]. Ny kandidà Hery Rajaonarimampianina no tohanan'ny filohan'ny tetezamita Andry Rajoelina amin'ny fomba tsy ofisialy, ary nilaza ny filohan'ny tetezamita fa i H. Rajaonarimampianina no ho tohanan'ny antoko TGV amin'ny fihodinana faharoa.[27]
Fihodinana faharoa
Niaraka tamin'ny fifidianana solom-bavam-bahoaka ny fifidianana filoham-pirenena.
Erak'i Madagasikara dia niorina ireo komity mpanohana ny kandidàn'ny fihodinana faharoa. Araky ny lazain'i Andry Rajoelina dia eo amin'ny 55 % eo ho eo ny isa manontolon'ireo kandidà manohana ny tolona laoranjy izay nahongana ny governemantan'i Marc Ravalomanana tamin'ny Martsa 2009.[26]
Nandritry ny famakiana ny vaton'ny fihodinana faharoa dia eo amin'ny 50 % eo ho eo ny tahan'ny fandraisan'anjara. Mitarika ny kandidà Hery Rajaonarimampianina mandritry ny famakiana.
Rehefa voavaky ny 99 %n'ny vato dia
Mikasika ny fitarihan'ny kandidà araky ny faritra :
- Hery Rajaonarimampianina : 53,5 % mitarika ao amin'ny faritanin'i Toamasina, Fianarantsoa, Antsiranana, Mahajanga (afatsy Betsiboka) ary Toliary
- Jean-Louis Robinson : 46,5 %, mitarika ao amin'ny faritanin'i Antananarivo ary ny faritra Betsiboka
Noho ireo fahatahorana ny fisiana hala-bato dia nangataka famakiana vaovao indray ny antoko AVANA sy ireo mpanohana ny filoha teo aloha ary efa 300 no isan'ireo fitarainana napetraka tamin'ny komisiom-pifidianana.