Fiangonana Loterana Evanjelika ao Amerika

Ny Fiangonana Loterana Evanjelika ao Amerika na Fiangonana Loterana ara-Pilazantsara ao Amerika dia fiangonana loterana lehibe indrindra ao Etazonia, teraka tamin' ny 01 Janoary 1988 vokatry ny fitambaran' ny antokom-piangonana loterana telo, ka ahitana mpino vita batisa miisa 3 400 000 tamin' ny taona 2017, tao amin' ny fiangonana isan-toerana (kongregasiona) miisa 9 091[1]. Atao hoe Evangelical Lutheran Church in America (ELCA) izy amin' ny teny anglisy. Manana ny foibeny ao Chicago Illinois any Etazonia io fiangonana io. Tamin' ny taona 2015 dia nilaza ny Pew Research Center fa ny 1,4 % ny mponin' i Etazonia dia mpinon' ny ELCA [2]. Izy no fiangonana lehibe fahafito raha ny isan' ny mpino ao aminy no heverina[3] sady fiangonana loterana lehibe indrindra ao Etazonia izy[4]. Ny 97 %n' ny mpivavaka ao dia fotsy hoditra[5].

Ny Augustana Lutheran Church ao Washington, Distrikan'i Colombia, dia fiangonan'ny "Fampihavanana ao amin'i Kristy" ("Reconciling in Christ"), izany hoe mandray ny olona tsy an-kanavaka, tsy ijerena ny safidy momba ny fananahan'izay hatao olon-tiana, na lahy na vavy.

Ny fiangonana loterana manarakaraka azy ao Amerika dia Fiangonana Loterana – Sinodan'i Missouri na Lutheran Church–Missouri Synod (LCMS), izay misy mpino 2 000 000 eo ho eo, sy ny Sinoda Loterana Evanjelika ao Winsconsin na Wisconsin Evangelical Lutheran Synod (WELS), izay manana mpino 360 000 eo ho eo [6]. Maro koa ireo fiangonana loterana madinika ao Etazonia ka ny sasany aminy dia ireo tsy nankasitraka ny firaisan' ny fiangonana telo notanterahina tamin' ny taona 1988. Ny ELCA no azo lazaina fa fiangonana mihataka indrindra amin' ny fomban' ny loteranisma nifandovana hatramin' izay, raha mitaha amin' ireo fiangonana loterana lehibe roa hafa ao Etazonia, dia ny LCMS sy ny WELS.

Ny ELCA dia mikambana ao amin’ ny Filankevitra Ekiomenikan' ny Fiangonana (anglisy: World Council of Churches; frantsay: Conseil œcuménique des Églises), amin' ny Filankevitra Nsionalin' ny Fiangonan' i Kristy ao Etazonia (anglisy: National Council of Churches of Christ in the USA) ary amin' ny Fiangonana Loterana Eran-Tany (anglisy: Lutheran World Federation; frantsay: Fédération Luthérienne Mondiale). Ny ELCA dia mifandray sy miara-miasa tanteraka amin' ny Fiangonana episkôpaly (Episcopal Church), ny Fiangonana moraviana (Moravian Church), ny Fiangonana presbiteriana - Etazonia (Presbyterian Church (USA)), ny Fiangonana nohavaozina ao Amerika (Reformed Church in America), ny Fiangonan' i Kristy miray (United Church of Christ), ary ny Fiangonana metôdista miray (United Methodist Church)[7].

Tamin' ny volana Aogositra 2009 ny mpandatsa-bato ao amin' ny Antenimieran' ny ELCA dia nandany tamin' ny isam-bato 559 ny zo ananan' ny lahy manambady lahy tokana sy vavy manambady vavy tokana horaisina hisahana andraikitra amin' ny fitarihana ny fiangonana, indrindra ho eveka (bishop amin' ny teny anglisy). Isam-bato 441 no nanohitra an' izany. Ireo sokajin' olona ireo dia lasa mitovy zo sy adidy amin' ny lehilahy manambady vehivavy tokana na vehivavy manambady lehilahy tokana amin' ny fanompoana ao am-piangonana. Azo atao ôrdinasiôna hisahana asan' ny pastora na eveka koa ny vehivavy araka ny fanapahan-kevitry ny ELCA.

Tantaran' ny ELCA

Tamin' ny taona 1979 dia nanambara tamin' ny alalan'ny fanadihadiana nataony i Strommen et al. fa ny 79 %n' ny mpitondra fivavahana ao amin' ny Fiangonana Loterana ao Amerika (Lutheran Church in America - LCA) sy ny 62 %n' ny mpitondra fivavahana ao amin' ny Fiangonana Loterana Amerikana (American Lutheran Church - ALC) ary 58 %n' ny Fiangonana Loteranana—Sinodan' i Missouri (Lutheran Church—Missouri Synod - LCMS) dia nanaiky fa maniry ny hikambanan'ny fiangonana loterana rehetra ao Amerika ho fiangonana iray.

Ny ELCA dia teraka tamin’ ny 01 Janoary 1988 ka izy no lasa antokom-piangonana loterana lehibe indrindra ao Etazonia. Ny ELCA dia vokatry ny fitambaran' ny Fiangonana Loterana Amerikana (ALC) izay manana ny foibeny ao Minneapolis any Minnesota, sy ny Fiangonana Loteranan' i Amerina (LCA) izay manana ny foibeny ao New York sy ao Philadelphia any Pennsylvania ary ny Fikambanan' ny Fiangonana Evanjelika Loterana (Association of Evangelical Lutheran Churches - AELC) (taloha izy dia nisitaka ny sinôda tao amin' ny Fiangonana Loterana sy i Missouri, taorian' ny taona 1975), izay nanaiky ny hitambatra tamin'ny taona 1982 taorian'ny ady hevitra mandritra ny taona amaro. Ny ALC sy ny LCA dia vokatry ny fikambanan'ny fiangonana loterana tany aloha rahateo koa[8].

Ny American Lutheran Church

Tamin'ny taona 1960 dia vokatry ny fitambaran'ny ALC taloha (1930) avy amn'ny Alemàna sy ny United Evangelical Lutheran Church (UELC) avy amin'ny Danoà, ary ny Evangelical Lutheran Church (ELC) avy amin'ny Norveziana ny ALC taty aoriana. Ny Lutheran Free Church (LFC) dia nanatevina azy ireo tamin'ny taona 1963. Nahatarika mpino miisa 2 250 000 tao amin'ny ELCA ny ALC. Izy no tena mpitahiry ny teolojia loterana tranainy mahazatra amin'ireo fiangonana mikambana ao amin'ny ELCA, izay nandova ny teolojian'ny Loterana tranainy (Old Lutherans)[9]. Nifandray tamin'ny Lutheran Church—Missouri Synod (LCMS) izy taloha ka nanohana ny tsy fisian-dison'ny Baiboly (tsy fahadisoan'ny Baiboly) tao amin'ny lalàm-panorenany.

Ny Lutheran Church in America

Ny Lutheran Church in America (LCA) dia niforona taminy taona 1962, rehefa ny United Lutheran Church in America (izay vokatry ny fitambaran’ny sinoda alemàna telo tao amin’ny faritra atsinanana ao Etazonia tamin’ny taona 1918), niaraka tamin’ny Augustana Evangelical Lutheran Church avy any Soeda, ny Finnish Evangelical Lutheran Church of America, ary ny American Evangelical Lutheran Church an'ireo Danoà mpifindra monina. Ny LCA dia mpiara-miombon'antoka ngeza indrindra sady nitondra mpino miisa 2 850 000 ao amin'ny ELCA. Ny firehan'ny teolojiany dia eo eo anelanelan'ny liberaly mandanjalanja sy ny neo-ortodoksa, nefa koa ahitana firehana teolojika mitodika amin'ny pietisma mpitahiry ny rakitry ny ela ny fiangonana isan-toerana any ambanivohitra sy any amin'ny tanàna madinika. Avy amin'ny fihetsiketsehan'ny neo-loteranisma ny nipoiran'ny teolojiany[9].

Ny Association of Evangelical Lutheran Churches

Tamin'ny taona 1976, ny Association of Evangelical Lutheran Churches (AELC) dia nisy trano fiangonana 250 izay nandao ny LCMS tamin'ny fivakisana vokatry ny tsy fifanarahana momba ny tsy fisian-diso ao amin'ny Baiboly sy ny ekiomenisma ho isan'ny fifandirana teo amin'ny fondamentalista sy ny modernista izay niseho teo amin'ny fiangonana protestanta amerikana nandritra ny folo taona maro. Ny AELC dia nitondra mpino miisa 100 000 eo ho eo tao amin’ny ELCA. Ny ankabeazan’ny lovany dia avy any Alemaina tei antenanan’ny taonjato faha-19, ny endriky ny teolojiany ankapobeny dia sahala amin’ny an’ny LCA.

Fandaminana
I Mark Hanson, eveka filohan'ny ELCA, nandray fitenenana tao amin'ny fanokanana ny filoha vaovaon'ny Augsburg College tamin'ny taona 2006.

Ny ELCA dia tarihin'ny Eveka Filoha (anglisy: Presiding Bishop) izay fidin'ny Antenimieran'ny fiangonana hitondra mandritra ny enina taona (efa-taona izany hatramin’ny niforonan’ilay fiangonana ka hatramin’ny taona 1995). Hatramin'izao dia olona efatra no voafidy ho Eveka filohan'ny ELCA. I Herbert W. Chilstrom no voalohany izay nitondra toa anelanelan’ny taona 1987 sy 1995. I H. George Anderson (1995–2001), no nandimby azy, izay efa filohan'ny Luther College talohan'izany. Ny filoha fahatelo dia i Mark Hanson, izay efa filohan'ny Lutheran World Federation, talohan'izany fotoana nahalany azy izany. Nanomboka ny maha eveka azy tao amin'ny fiangonana i Hanson tamin’ny taona 2001 ary voafidy fanindroany tamin'ny Aogositra 2007. Nandimby azy i Elizabeth Eaton  tamin'ny Aogositra 2013 ary nandray ny asany tamin'ny 01 Novambra 2013 ka mbola voafidy indray tamin’ny taona 2019.

Fanampin'izany dia misy ny rantsamangaiky ny Komitin'ny Fiangonana (Church Council) izay ahitana solontena fidina hiasa mandritra ny taona voafaritra avy amin'ny sinoda samihafa ao amin’ny ELCA, izay mivory ara-potoana sady manana fahefana manao lalàna mandritra ny fotoam-pivorian'ny Antenimieran'ny Fiangonana (Churchwide Assemblies).

Ny Konferansan'ny Eveka, izay mivory indroa isan-taona fara-fahakeliny, dia ahitana eveka miisa 66 (eveka sinodaly vofidy miisa 65 miaraka amin'ny eveka filoha) miampy ny mpitan-storatra jeneralin'ny ELCA. Akanan'ny eveka filoha sy ny Komitin'ny Fiangonana hevitra amin'ny resaka foto-pampianarana sy finoana ary fandaminana ary fifandraisana ekiomenika.

Ny tranonkalan'ny ELCA dia milaza fa na filan-kevitra aza no anjara asan'ny Konferansan'ny eveka dia mananana ny lanjany izy eo amin'ny fiainan'ny fiangonana[10].

Sarintany maneho ny faritra sivin'ny ELCA.

Ny ELCA dia mizara ho sinoda 65, ka ny iray, ny Slovak Zion Synod, dia tsy voafaritra ara-jeografia, fa ny 64 dia sinodam-paritra ao Etazonia sy any amin'ny nosy Karaiba, izay samy manana ny evekan-tsinodany sy ny komitiny avy; ireo sinoda ireo dia mivondrona ho faritra sivy[11]. Amin’ny ELCA, ny teny hoe sinoda (anglisy: synod) dia manondro ny fahefana antenantenany (middle judicatory), izay mitovy amin'ny ataon'ny fiangonana hafa hoe presbiteria na distrika na konferansa na diosezy (ity no teny tranainy indrindra). Amin'ny fiangonana kristiana hafa, ny teny hoe sinoda (anglisy: synod, frantsay: synode, sns) dia ampiasaina hanondroana ny fihaonana na ny konferansan'ny mpitondra fivavahana toy ny pretra na ny evekan'ny diosezy, faritany (na faritra) na firenena; na amin'ny fiangonana protestanta sasany hilazany ny fifanaraham-pitantanana tapaka isan-taona. Ny fiangonana loterana evanjelika sasany any ivelan'i Etazonia dia manohy mampiasa ny teny tranainy hoe diosezy.

Any ivelan'i Etazonia, ny ELCA dia manana fiangonana ao amin'ny faritry ny nosy Karaiba (Bahamasy, izay mikambana sinoda amin'i Florida, i Bermoda sy i Poerto Riko ary ireo Nosy Virjiny an'i Etazonia) ary fiangonana iray ao amin’ny tanàna an-tsisin-tany ao Windsor any Ontario, izay mikambana amin'ny Slovak Zion Synod. Talohan'ny taona 1986 dia nisy fiangonana avy amin'ny Evangelical Lutheran Church in Canada (ELCC) izay isan'ireo fiangonana nialoha ny ELCA.

Ny rafitry ny fiangonana dia ahitana fizaràna mamoaka fandaharana sy ny fisahanan-draharaham-panompoana. Isan'izany ny fanohanana ny asa fanirahana ankapobeny, ny asa fanirahana ivelany, ny asa atao eny amin'ny campus, ny asa sosialy, ary ny fanabeazana. Ireto avy izany: ny Lutheran Peace Fellowship, ny Lutheran Women's Caucus, ny Lutheran Volunteer Corps, ary ny Lutheran Youth Organization ELCA Youth Gathering (izay nantsoina tao amin'ireo fiangonana nipoiran'ny ELCA hoe Luther League). Miara-miasa amin'ny fikambananan'ny mpianatra ao amin'ny sekoly sy/na oniversite iraisan'ny fiangonana loterana ekiomenika izy ireo, toy ny Lutheran Student Movement–USA, izay niorina tamin'ny taona 1922 ary nalamina indray tamin'ny taona 1969. Ny famoaham-bokin'ny ELCA dia ny Augsburg Fortress, ary ny gazetibokiny dia ny Living Lutheran. Ireo fiangonana niandohan'ny ELCA dia nanangana sekoly sy oniversite miisa 26 izay miankina amin'ny ELCA ankehitriny ary fikambanana seminera teolojika maro dia maro izay amin'ny ampahany mikambana amin'ny oniversite na amin’ny toeram-pandalinana teolojika mifanakaiky toerana aminy.

Ny ankamaroan'ny fiangonana isan-toerana dia fikambanana mahaleo tena tsy mikatsaka tombontsoa manokana araka ny lalàn'ny fanjakana misy azy ireo avy, sady mizaka fananana manokana. Ny fanao amin'ny fitantanam-piangonana ao amin'ny fiangonana isan-toerana dia ahitana fivorian'ny mpifidim-piangonana na fivoriana isan-taona sy fivoriana manokana, ny fivoriana tarihin'ny loholona sy ny mpanolo-tsaina, amin'ny fiangonana isan-toerana izay ahitana fahefana lehibe ananan'ny pastora zokinjokiny, na dia tsy ofisialy aza izany (mateti-pitranga izany ao amin'ireo fiangonana isan-toerana lehibe)[12].

Ny Antenimieran'ny Fiangonana

Ny Antenimieran'ny Fiangonana dia mivory indroa isaky ny taona tsiankasa, ary ahita ireo mpikambana olon-tsotra voafidy sy ireo mpikambana vita ordinasiona mpifidy; anelanelan'ireo fihaonan'ny Antenimieran'ny Fiangonana, ny Komitim-piangonan'ny ELCA dia mitantana an'io fiangonana io, miaraka amin'ny Koferansan'ny Eveka izay mpanolotsaina. Ao amin'ny Antenimieran'ny Fiangonana, ny fifidianana dia ataon'ny mpanao raharaha ambony ao amin'ny fiangonana toy ny Eveka Filoha, ny lefitry ny Filoha ary ny mpintan-tsoratra; lanina ny tetibola, dinihina sy ankatoavina ny tolokevitra ara-tsosialy, ary avoaka miaraka amin'ny tatitra atao raharaham-piangonana maro, ankatoavina ny mpamangy iraisam-pinoana (ekiomenika). Nisy ny fanitsiana ny lalàm-panorenana tamin'ny taona 2011 izay nanova ny fivoriana ho fihaonanana intelo isan-taona taorian'ny taona 2013. Tamin'ireo fiangonana roa nipoiran'ny ELCA, ny Antenimiera dia nantsoina hoe General Convention ("Kongresy lehibe") tao amin'ny ALC, fa nantsoina hoe Biennial Convention ("Kongresy indroa isan-taona") kosa tao amin'ny LCA.

Ny finoan'ny ELCA

Ny loteranisma

Ny loteranisma dia firehana manaraka ny teolojian'i Martin Lotera sy ireo lahatsoratra ofisialy ara-pivavahana hita ao amin'ny Bokin'ny Konkordia. Manaiky ny Konfesiona aogostana tsy miova (non variata) ho vavolombelona marina ny amin'ny Filazantsara ny ELCA. Latsaka noho ny LCMS na ny WELS ny fanajan'ny ELCA ny teolojia loterana tranainy[13]. Na dia misy vitsy ihany nefa tsy azo tsinontsinoavina ireo mpandala ny teolojia loterana tranainy, dia eo anelanelan'ny mpandanjalanja (moderata) sy ny mpandala fahalalahana (liberaly) ny ankamaroan'ny mpino ELCA raha ny teolojia no resahina. Ny ankamaroan'ny fiangonana loterana hafa ao Etazonia anefa dia mitazona amin'ny fomba hentitra kokoa ny loteranisma konfesionaly[14], ny pietisma[15] na ny fikambanan'ireo roa ireo, raha mitaha amin'ny ELCA.

Ny fahasamihafana misy ao amin'ny ELCA

Ireo fiangonana isan-toerana ao amin'ny ELCA dia ahitana fahasamihafam-piheverana maro izay miteraka ady hevitra momba ny fehin-kevitra ara-tsosialy sy ara-pampianaram-pinona. Andaniny, izany dia vokatry ny fanakambanana fiangonana loterana telo samy hafa, izay samy nahitana antoko sy fizarazarana anatiny avy, ka mandova ny tsy fitovian-kevitra anaty ary nitondra izany rehetra izany koa ao amin'ny fiangonana ELCA. Matetika ny fahasamihafanan'ny fehin-kevitra dia ahitana taratra ny adihevitra teolojika amin'ireo sokajy samihafa ireo.

Ny ELCA, izay fiangonana lehibe dia lehibe tokoa dia ahitana vondron'antoko mpitahiry ny rakitry ny ela sy vondron'antoko mandala fahalalahana, izay manantitra fomba fijery isan-karazany toy ny fanavaozana litorjika[16] [17], ny loteranisma konfesionaly[14], ny fifohazam-panahy karismatika[18], ny teolojia eo anelanelan'ny mandanjalanja sy ny liberaly, ny fihetsiketsika mitolona ho an'ny fahalalahana. Ny ampahany izay mandala fahalalahana ara-tsosialy ao amin'ny ELCA dia ahitana ireo fikambanana sahala amin'ny Lutherans Concerned/North America sy ny  Extraordinary Lutheran Ministries ary ny Evangelical and Ecumenical Women's Caucus. Ny fikambanana loterana mpitahiry tao amin’ny ELCA taloha fa niala avy ao aminy, izay nanohitra ny hevitra ofisialin'ny fiangonana ny amin'ny fanaovana ordinasiona mpitondra fivavahana pelaka tsy miafina, dia ahitana ny Lutheran Coalition For Renewal (hafohezina amin'ny hoe Lutheran CORE). Ny mpomba ny katolisisma evanjelika[19] dia mampihatra ny loteranisman'ny fiangonana avo lenta (High Church Lutheranism)[20] ka ahitana ny mpikambana ao amin'ny Society of the Holy Trinity. Ireo nanana firehana momba ny loteranisma konfesionaly sy ny evanjelisma na ny fifangaroan'ireo firehana roa ireo dia ahitana ny tambajotran'ny WordAlone sy ireo miditra antsehatra ao amin'ny  Lutheran Congregations in Mission for Christ. Ny mpikambana ao amin'ny Fihetsiketsehana karismatika (Charismatic Movement) dia ahitana fiangonana isan-toerana sy pastora mikambana ao amin'ny Alliance of Renewal Churches. Fanampin'izany, vao tsy ela dia nisy fitomboana ny ao amin'ny Franciscan spirituality ao amin'ny ELCA tamin'ny alalan'ny Order of Lutheran Franciscans[21].

Ny Soratra Masina

Izao no voalaza ao amin'ny lalàm-panorenan'ny ELCA: "Ity fiangonana ity dia manaiky ny Soratra kanonikan'ny Testamenta Taloha sy Testamenta Vaovao ho Tenin'Andriamanitra avy amin'ny tsindrimandry sady ho loharano sy fenitra manam-pahefana amin'ny fanambaràny sy ny finoany ary ny fiainany"[22]. Ny mpitodra fiangonan’ny ELCA dia mirona kokoa amin'ny tsy fifikirana amin'ny foto-pampianarana ny amin'ny tsy fisian-dison'ny Baiboly, ary mahita izy ireo fa mitombina ireo fomba fiasa amin'ny fikarohana izay anaovana fanadihadiana hanampy ny fahazoana ny tian'ny Baiboly hambara[23]. Mifanaraka amin'ny ankamaroan'ny fiangonana protestanta mpandanjalanja maro izany nefa mifanohitra amin'ny an'ny LCMS sy an'ny WELS izay mampiasa ny fomba fanaovana tsikera ara-tantara sy ara-pitsipiteny amin'ny fivoasana ny Baiboly.

Ny sakramenta

Toy ny fiangonana loterana hafa koa dia manolotra sakramenta roa fara-fahakeliny ny ELCA, dia ny eokaristia (na fanasan'ny Tompo) sy ny batisa (izay ahitana ny batisan-jaza). Ny konfesy (fanambaràm-pahotana) sy ny absolosiona (fanadiovam-pahotana) dia matetika tafiditra ho sakramenta koa; nefa izany dia fiverenana amin'ny famelan-keloka ao amin'ny batisa, raha lazaina tsotra dia tsy misy afa-tsy sakramenta roa. Ny torolalana amin'ny fanao momba ny sakramenta ao amin'ny ELCA dia hita ao amin'ny boky The Use of the Means of Grace, izay fanambaràna nankatoavina tao amin'ny Antenimieran'ny Fiangonana tamin'ny taona 1997[24].

Fanampin’ireo sakramenta roa ireo, ny ELCA koa dia manao asa miendrika sakramenta, na sakramentaly. Isan’izany ny konfirmasiona, ny ordinasiona, ny fanosorana ny marary, ny konfesy sy absolosiona, ary ny fanamasinam-panambadiana. Ny fanao sy ny fiheverana azy ireo ho "sakramenta madinika" dia miova arakaraka ny maha "fiangonana loterana avo lenta" na "fiangonana loterana ambany" ny fiangonana isan-toerana.

Raha ny amin'ny eokaristia na fanasan'ny Tompo, ny ELCA dia mitazona ny fampianaram-pinoana loterana ny amin'ny fiombonana sakramentaly, izany hoe ny tenan'i Kristy sy ny rany dia ao amin'ny mofo sy ny divay sady miaraka amin'ny mofo sy ny divay ary ao ambanin'ny mofo sy ny divay[25]. Ny mpandray ny eokaristia rehetra dia mandray izany amin'ny vava, ka tsy ny mofo sy ny divay ihany, fa ny tena sy ny ran'i Kristy tokoa izay nomena azy ireo teny amin'ny hazo fijaliana[26].

Indrandray ny mpino ao amin'ny fiangonana loterana hafa dia milaza izany ho finoana ny "firaisan-draha" (konsobstansiasiona). Ny Loterana anefa mitsipaka ny fanazavana filozofika ny amin'ny firaisan-draha, ka misafidy ny fanatrehan'ny tenan'ny Tompo sy ny rany ho zava-miafina tsy azo hazavaina amin'ny alalan'ny filozofian'olombelona. Ny finoan'ny Loterana ny amin'ny maha zava-miafina ny mofo sy ny divay nohamasinina dia mitovitovy kokoa amin'ny finoan'ny Katolisisma sy ny an'ny Ortodoksa tatsinanana raha mitaha amin'ny an'ny ankamaroan'ny an'ny Protestanta hafa. Mifanohitra amin'izany ny an'ny ankamaroan'ny fiangonana protestanta izay misalasala na mandà ampahibemaso fa atelina tokoa ny tena sy ran'i Kristy amin'ny fanasan'ny Tompo.

Tsy tahaka ny fiangonana loterana amerikana sasany ny ELCA fa manaiky ny fiaraha-mandray ny eokaristia amin'ny antokom-piangonana hafa, ka mamela ny olona vita batisa rehetra amin'ny anaran'ny Trinite sy ny rano, avy amin'ny fiangonana hafa hadray ny fanasan'ny Tompo ao aminy. Ny fiangonana isan-toerana sasany koa dia mampandray fanasan'ny Tompo ny zaza vita batisa ka toy ny fanaon'ny Ortodoksa tatsinanana izany. Ny ELCA dia mamporisika ny fiangonana isan-toerana hankalaza ny eokaristia amin'ny fotoam-pivavahana rehetra atao anaty fiangonana, na dia misy fiangonana sasany mampifandimby ny fotoam-pivavahana tsy andraisana eokaristia sy ny fotoam-pivavahana andraisana an'izany.

Tsy lahy tsy vavy Andriamanitra

Ny boky fihiran'ny ELCA vita farany indrindra atao hoe Evangelical Lutheran Worship, dia ahitana fiantsoana sy tsodrano atao amin'ny fampiasana teny tsy anavahana lahy sy vavy amin'ny sehatra rehetra. Ny salamo rehetra sy ny hira fiderana maro ary ny litorjia dia novana tamin'ny fanesorana ny mpisolo tena kandahy (He, Him, His) enti-milaza an'Andriamanitra[27].

Fehin-kevitra momba ny sokajin'olona sasany

Ny anjara asan'ny vehivavy

Ny ELCA dia manao ordinasiona vehivavy ho pastora. Izany fanao izany dia efa hita tamin'ireo taona 1970 tao amin'ny fiangonana telo nipoirany (ny ALC tamin'ny taona 1970, ny LCA tamin'ny taona 1970 koa, fa ny AELC tamin'ny taona 1976). Misy vehivavy sasantsasany lasa eveka, na dia vitsy izy ireo. Ny vehivavy eveka voalohany, i April Ulring Larson izay voafidy tao amin'ny sinodan'ny faritr'i La Crosse tamin'ny taona 1992. Tamin'ny taona 2018 ny ELCA dia nandany vehivavy mainty hoditra ho eveka, dia i Patricia Davenport tao amin'ny faritra atsimo-atsinanan'i Pennsylvania, sy i Viviane Thomas-Breitfeld tao amin'ny faritra atsimo-afovoan'i Wisconsin[28]. Tamin'ny taona 2013 dia i Elizabeth Eaton no vehivavy voafidy ho eveka filohan'ny ELCA.

Tamin'ny taona 2000 ny Cooperative Clergy Study Project dia nanao fanadihadiana tamin'ny pastora ELCA miisa 681 ka nahita fa ny 95%n'ny mpitondra fivavahana ao amin'ny ELCA dia mihevitra fa ny andraikitra rehetra maha mpitondra fivavahana dia tokony ho azon'ny vehivavy sahanina, fa ny 2% kosa kosa nitsipaka izany[27].

Ny mpivady mitovy fananahana eo amin'ny ELCA

Ordinasionan'ny olona manambady ny mitovy fananahana aminy
I Guy Erwin, pastora ao amin'ny Southwest California Synod, manambady lehilahy.

Tamin'ny 21 Aogositra 2009, ny fivorian'ny Antenimieran'ny ELCA natao tao Minneapolis dia nandany ny hanomezana alalana ny fiangonana isan-toerana hiantso sady hanao ordinasiona ny olona manambady ny mitovy fananahana aminy, na lahy na vavy manambady tokana, mba hanao ny asan'ny mpitondra fivavahana[29]. Tamin'ny alalan'ny isam-bato 559 (55,35%) nandany sy 451 (44,65%) nitsipaka izany, ny solontena dia nankato ny fehin-kevitra nanambara ny tokony hanaovan'ny fiangonana izay hahafahana manao aordinasiona ny olona manambady ny mitovy fananahana aminy sady manambady tokana, ka tomponandraikitra ampahibemaso sy mandra-pahafatiny. Ny fiangonana isan-toerana tsy te handray ireo olona ireo amin'ny fanaovana ordinasiona azy ho amin'ny fitondrana fivavahana anefa tsy teren'io fanovana ny rafi-pitantanam-piangonana io hanao izany[30].

Ny ELCA, tamin'ny nanesorany ny safidim-pitiavana ara-nofo ho sakana amin'ny asan'ny mpitondra fiangonana, dia nanaraka izay nataon'ireo fiangonana loterana rahavaviny any Eoropa, isan'izany ny any Alemaina, ny any Norvezy, ny any Soeda, ny any Danemarka, ny any Islandy ary ny any Aortrisy[31]. Ny ELCA koa dia isan'ireo fiangonana kristiana tsy mitsaha-mitombo ao Etazonia izay nandray an'io fanapahan-kevitra io.

Tamin'ny Avrily 2010, ny filankevi-piangonan’ny ELCA (Council of the Evangelical Lutheran Church in America) dia nanao fankatoavana fanitsiana ny antontan-taratasy momba ny fitantanana ny raharaham-pivavahana mba hampifanaraka an’izany amin'ny latsabato tamin'ny volana Aogositra 2009, sady nanampy fizaràna hafa momba ny fahamatorana sy ny fidorohana zava-mahadomelina[32]. Ny fampitam-baovao dia nanamarika fa izany fanitsiana izany dia hatao ao amin'ny tranonkalan'ny fiangonana ELCA amin'ny faran'ny volana Avrily 2010[32].

Tamin'ny 31 Mey 2013, i  Guy Erwin no lehilahy pelaka an-karihary voalohany voafidy ho eveka ao amin'ny ELCA tamin'ny nahalany azy ho evekan’ny sinodan'i California Atsimo-Andrefana[33]. Tamin'ny taona 2015 dia nanao ordinasiona ny pastora niova fananahana voalohany ny ELCA[34].  

Fanamasinam-panambadian'ny mitovy fananahana

Tamin'ny taona 2015, taorian'ny nanaovan'ny Fitsarana Tampony (Supreme Court) ny fanambadian'ny mitovy fananahana ho ara-dalàna ao Etazonia, ny biraon'ny eveka filohan'ny ELCA dia nampahalala ny mpino ao amin'ny fiangonana isan-toerana tamin'ny taratasy fa afaka manamasim-panambadian'ny olona mitovy fananahana izy ireo ary afaka ny tsy manao izany koa[35]. Hatramin'ny taona 2009 dia nahazo alalana ao amin’ny ELCA ny fanamasinam-panambadian'ny olona mitovy fananahana[36]. Tamin'ny 2008 dia ny 37%n'ny pastora ao amin’ny ELCA dia nanohana ny fanamasinam-panambadian’ny mitovy fananahana[37].

Fanoherana anatiny sy vokatr'izany

Ho setrin'izany, ny Lutheran CORE, izay nanohitra izany fanapahan-kevitra izany, dia nanambara fa fanao fomba izay irariany fa hitarika ny fanarenana indray ny loteranisman’i Amerika Avaratra[38]. Tamin’ny Febroary 2010 dia nilaza ny Lutheran CORE fa hisaraka amin’ny ELCA ka hanorina fiangonana hafa atao hoe the North American Lutheran Church (NALC)[39].

Hatramin'ny volana Aogositra 2009, araka ny tatitry ny biraon'ny mpitan-tsoratry ny ELCA, dia fiangonana isan-toerana mihoatra ny 600 no niala avy amin’ny ELCA hatramin’ny volana Janoary 2011. Nidina ny fidiram-bola, ka 48 tapitrisa izany tao amin’ny vinavina 2011, nefa 51 tapitrisa ny tetibola tamin’ny 2010 ary 88 tapitrisa ny tetibola tamin’ny taona 2005[40].

Fanoherana ivelany

Ny ao amin'ny filan-kevi-pitantanana tao amin'ny iray amin'ireo fiangonana mpiara-miombona antoka amin'ny ELCA, tamin'ny Oktobra 2009, dia ny the Evangelical Mekane Yesus Fellowship in North America, dia nandany tamin'ny latsabato fa hisaraka amin’ny ELCA. Nisy vaovao tamin’ny haino aman-jery izay nilaza fa io filan-kevi-pitantanana io dia tsy hiombom-pandraisna na hiobon-draharaha intsony amin’ny ELCA izay tsy mankato ny tenin’Andriamanitra sy niala tamin'ny torolalana mazava omen'ny Fanahy Masina izay milaza fa tsy misy fanambadiana afa-tsy eo amin'ny lehilahy iray sy vehivavy iray[41]. Izany dia narahin'ny sinoda lehibe ao amin'ny Fiangonana Evanjelika Etiopiana Mekane Iesosy (anglisy: Ethiopian Evangelical Church Mekane Yesus; amarîka: Ye Ethiopia Wongelawit Bete Kristian Mekane Yesus) izay nanapaka koa ny fifandraisany amin'ny ELCA[41].

Fifandraisan'ny Fiangonana Loterana Malagasy amin'ny ELCA

Ny ELCA dia azo lazaina fa isan'ireo fiangonana nanatevina ny fanorenana ny loteranisma eto Madagasikara satria ny iray amin'ireo fiangonana namorona azy - ny American Lutheran Church (ALC) - dia nanohana ny Fiangonana Loterana Malagasy hatramin'ny voalohany. Nikambana amin'ny fiangonana roa hafa (LCA sy ny AELC) io fiangonana amerikana io ka niteraka ny ELCA nefa nitohy ihany ny fiaraha-miasa, indrindra ny famatsiam-bola ny FLM. Na dia milaza tena ho sarotiny aza ny FLM amin'ny resaka fahamasinana, indrindra ny ao amin'ny ampahany manaraka ny Fifohazana, ary na dia niteraka ady hevitra mafana izany tamin'ny fivoriana fara tampony aza ny amin'ny fanaovana ordinasiona lehilahy manambady lehilahy na vehivavy manambady vehivavy sy ny fanamasinam-panambadian'ny olona manambady ny mitovy fananahana aminy, dia tsy nanao tahaka ny fiangonana loterana ao Etiopia ny FLM, fa manohy hatrany ny fisitrahana fanampiana avy amin'ny ELCA, indrindra ny famatsiam-bola. Marihina fa maro amin'ny mpino loterana malagasy no tafintohina amin'ny fandrenesana ny mbola itohizan'izany fiaraha-miasan'ny fiangonana roa tonta izany.

Jereo koa

Loharano sy fanamarihana
  1. https://www.elca.org/News-and-Events/ELCA-Facts. Tahiry tamin'ny 25/09/2016 ao amin'ny Wayback Machine ELCA-Facts website
  2. "Religious Landscape Study". pewforum.org. Pew Research. Notsidihina tamin'ny 22/ 11/ 2018.
  3. "National Council of Churches USA". Ny laharana tamin'ny 2012 dia izao: Fiangonana katolika, ny Southern Baptist Convention, ny United Methodist Church, ny Fiangonan'i Jesoa Kristy ho an'ny Olomasin'ny Andro Farany, ny Church of God in Christ, ary ny National Baptist Convention, USA, vao izay ny ELCA.
  4. "Quick Facts". ELCA. Tahiry tamin'ny 26/10/2007 avy tamin'ny fototra. Notsidihina tamin'ny 13/12/2007.
  5. Pew Research Center, U.S. Religious Landscape Survey: Religious Beliefs and Practices, Diverse and Politically Relevant: Detailed Data Tables. Washington, D.C.: Pew Forum on Religion and Public Life. June 2008. Notsidihina tamin'ny 21/11/2009.
  6. "WELS Annual repport 2017". Notsidihina tamin'ny 17/04/2018.
  7. ELCA Constituting Convention Archived Novambra 2, 2009 at the Wayback Machine
  8. Jereo: Lowell Almen, One Great Cloud of Witnesses, (Minneapolis:Augsburg Fortress, 1997) pp.9-12 raha hanao tpimaso ny fiforonan'ny ELCA; na ny Roots of the ELCA (Tahiry tamin'ny 03/04/2007, ao amin'ny Wayback Machine (notsidihina tamin'ny 27/03/2007).
  9. Nelson, E. Clifford. The Lutherans in North America. Revised ed. Minneapolis: Fortress Press, 1980. p. 509
  10. "Conference of Bishops". ELCA. Notsidihina tamin'ny 23/08/2018.
  11. Raha mitady fanampim-baovao momba ny rafi-pitantanana sy fandaminana ao amin'ny ELCA dia jereo ny 2005 ELCA Constitution. Tahiry tamin'ny 17/03/2007 ao amin'ny Wayback Machine (PDF, notsidihina tamin'ny 27/03/2007).
  12. Jereo Model Constitution for Congregations voatahiry tamin'ny 17/03/2007 ao amin'ny Wayback Machine (notsidihina tamin'ny 27/03/2007), indrindra ny toko faha-5 "Powers of the Congregation" sy ny toko faha-7 "Property Ownership".
  13. Jereo koa http://archive.elca.org/questions/ Archived Oktobra 11, 2008 at the Wayback Machine,  sy http://archive.elca.org/communication/faith.html
  14. Ny loteranisma konfesionaly dia manaiky ny foto-pampianarana ao amin'ny Bokin'ny Konkordia manontolo izay voasoatra tamin'ny taona 1580.
  15. Ny pietisma dia manindry mafy ny fampianaran'ny Baiboly sady manamafy koa ny fitiavam-bavaka hita ao amin'ny fiangonana nohavaozina sy ny fanarahana fiainana kristiana velona.
  16. "Institute of Liturgical Studies". Valpo.edu. Valparaiso University. July 18, 2013. Notsidihina tamin'ny 30/11/2013.
  17. Cimino, Richard. Lutherans Today, Eerdmans: Grand Rapids, 2003, pp. 81-101.
  18. Ny fifohazam-panahy karismatika dia manindrahindra ny fanomezam-pahasoavan'ny Fanahy Masina.
  19. Ny Katolilka evanjelika dia ireo Kristiana mitonon-tena ho Katolika sady manao ny Filazantsara ho ivon'ny finoany.
  20. Ny "loteranisman'ny fiangonana avo lenta" (High Church Lutheranism) dia fihetsiketsehana izay niforona tamin'ny taonjato faha-20 tao Eoropa izay manantitra ny fanompoam-pivavahana sy ny foto-pampianarana mitovitovy amin'izay hita ao amin'ny Katolilsisma romana sy ny anglikanisma.
  21. Ny Order of Lutheran Franciscans ("fikambanan'ny Lotera Fransiskana") dia manandratra ny fiainana anaty fahantrana sy fahadiovam-pitondrantena ary ny fanjana.
  22. Raha mila fanazavana fanampiny ny amin'ny tantaran'ny ELCA dia jereo koa ny hoe "About the ELCA" ao amin'ny http://www.elca.org. Jereo koa ireto: "With Confidence in God's Future" ho an'ny fiheveran'ny ELCA ny ekiomenisma, ao amin'ny http://archive.elca.org/communication/WithConfidence.doc Archived Aogositra 19, 2008 at the Wayback Machine, na amin'ny http://archive.elca.org/communication/WithConfidence.pdf Archived Aogositra 19, 2008 at the Wayback Machine.
  23. Jereo: The Bible ao amin'ny tranonkalan'ny ELCA, na ny Higher Criticism Archived Oktobra 18, 2009 at the Wayback Machine ao amin'ny Christian Cyclopedia.
  24. http://www.elca.org/Growing-In-Faith/Worship/Learning-Center/The-Use-of-the-Means-of-Grace.aspx Voatahiry tamin'ny 15/10/2009, ao amin'ny Wayback Machine.
  25. The Solid Declaration of the Formula of Concord, Article 8, The Holy Supper, paragraph 38. Archived Oktobra 21, 2019 at the Wayback Machine
  26. Augsburg Confession (Invariata), Article 10: Of the Lord's Supper.
  27. "Summary - The Cooperative Clergy Study Project - Data Archive - The Association of Religion Data Archives".
  28. Kuruvilla, Carol (May 9, 2018). "Black Women Bishops Are Making History In This Predominantly White Church". HuffPost. Notsidihna tamin'ny 27/06/2019.
  29. JTF-Human-Sexuality, Voatahiry tamin'ny 05/11/2009, ao amin'ny Wayback Machine
  30. Luo, Michael; Capecchi, Christina (August 22, 2009). "Lutheran Group Eases Limits on Gay Clergy". The New York Times. Notsidihina tamin'ny 01/04/2010.
  31. One news Archived Jolay 19, 2011 at the Wayback Machine, Notsidihina tamin'ny 17/01/2011
  32. "ELCA Council Adopts Significant Revisions to Ministry Policies" (Vaovao an-gazety). Evangelical Lutheran Church in America. April 11, 2010. Notsidihina tamin'ny 30/04/2010.
  33. "Lutheran assembly elects first openly gay bishop". The Virginian-Pilot. June 1, 2013. Notsidihina tamin'ny 3/01/2013.
  34. "Meet the First Trans Pastor Officially Ordained by the Evangelical Lutheran Church". July 6, 2015. Notsidihina tamin'ny 21/08/2016.
  35. Lewis D. Eigen, "Rights & Protections of Coming Human Clones: A Remarkable Lutheran View", Scriptamus, March 19, 2010,
  36. "Same-sex unions accepted by Evangelican Lutherans".
  37. Robert P. Jones and Daniel Cox. Mainline Protestant Clergy Views on Theology and Gay and Lesbian Issues: Findings from the 2008 Clergy Voices Survey. p. 7. Accessed online on September 26, 2009 at "Archived copy" (PDF). Tahiry avy amin'ny lahatsoratra voalohany (PDF) tamin'ny 21/08,/010. Notsidihina tamin'ny 26/09/2009.
  38. Spring, Paull W. Update on Lutheran CORE's Convocation Archived Jolay 27, 2011 at the Wayback Machine, Notsidihina tamin'ny 27/09/2009;
  39. "A Vision and Plan for The North American Lutheran Churchand Lutheran CORE" Voatahiry tamin'ny 04/03/2010 ao amin'ny Wayback Machine
  40. Communication-Services/News, Voatahiry tamin'ny 21/01/2011 ao amin'ny Wayback Machine
  41. Ethiopian Church Severs Ties With Lutherans Over Homosexuality. Notsidihina tamin'ny 08/03/2016
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.