Boky fahatelon' ny Makabeo
Ny Boky fahatelon'ny Makabeo dia boky ao amin'ny Baiboly jiosy amin'ny teny grika atao hoe Septoaginta na Septanta. Manakilasy nan'io boky io ho isan'ny boky apokrifa ny Katolika ary ny Protestanta manasokajy azy ho pseodepigrafa. Hita ao amin'ny Baiboly ortodoksa ny Boky fahatelon'ny Makabeo.
Fanoratana
Nosoratana tamin'ny fiteny grika tamin'ny taonjato voalohany tal. J.K. io boky io ary mitantara ny zava-nitranga tamin'ny taonjato fahatelo tao Jerosalema sy tao Aleksandria.
Votoatiny
I Ptôlemaiosy IV Filopatora, rehefa avy nandresy tao Rafia ao Jodea (na Jodia), dia nanao izay hidirany tao amin'ny Tempoly tao Jerosalema na dia nanohitra izany ny Jiosy tao. Noho ny vavaka nataon'i Simona mpisoron-dehibe dia niditra an-tsehatra Andriamanitra ka namely an'i Filopatora, izay nanafoana ny fikasany ka nody tany Aleksandria. Noho ny hatezerany dia maro ireo lalàna noforoniny hamelezany ny Jiosy tao Ejipta sy an'ireo natao sesitany tany Aleksandria. Taorian'ny fanandramana handripaka ny Jiosy sy ny fiarovan'Andriamanitra ny Jiosy dia tsy nieritreritra intsony ny hanatanteraka ny fikasany izy.