Boky deoterôkanônika

Ny boky deoterôkanônika dia boky filamatry ny finoana (na kanonika) hita ao amin' ny Baiboly sasany (indrindra ny an' ny Katôlika sy ny an' ny Ôrtôdôksa) nefa tsy isan' ny boky filamatry ny finoana ao amin 'ny Baiboly hafa (indrindra ny an'ny Prôtestanta). Amin'ny Katôlika sy ny Ôrtôdôksa, ny boky deoterôkanônika dia mitovy lanja amin' ireo atao hoe boky protokanonika izay samy filamatry ny finoana mitovy aminy. Ny Testamenta Taloha no tena fantatra fa misy boky deoterôkanônika. Tsy hita ao amin' ny Tanakh (Baiboly hebreo) izy ireo. Ny kanôna katôlika sy ôrtôdôksa dia fitambaran' ny boky prôtôkanônika sy ny boky deoterôkanônika. Samy manana ny lisitry ny boky izay ataony hoe deoterôkanônika ny Fiangonana katôlika sy ny ireo Fiangonana ôrtôdôksa ary ny Fiangonana anglikana.

Miantso ny ankamaroan' izy ireo hoe "boky apôkrifa" ny Prôtestanta. Ireo boky tsy ao anatin' ny lisitry ny boky apôkrifa prôtestanta dia ataony hoe boky pseodepigrafa. Ny boky tsy isan' ny protôkanônika sy deoterôkanônika no ataon' ny Katôlika hoe boky apôkrifa. Mitovitovy hevitra izany ny hoe pseodepigrafa (prôtestanta) sy ny hoe apôkrifa (katolika).

Fiforonan-teny:

Ny hoe deoterôkanônika dia fanakambanana ny teny grika hoe deotero ("faharoa") sy ny koe kanon ("fitsipika", "filamatra", "fenitra"). Ny hoe deoterôkanonika dia midika hoe "filamatra faharoa" izany hoe "filamatra faharoan' ny finoana". Atao hoe kanona faharo izy ireo satria taty aoriana vao nekena ho kanônika mitovy amin' ireo boky protôkanônika ("filamatra voalohany".

Ny boky deoterôkanônikan' ny Testamenta Taloha

Ny boky deoterôkanônikan' ny Baiboly katôlika

Ireto avy ireo boky deoterôkanônika ao amin' ny Baiboly katôlika: Bokin'i Tôbita (na Tôbia), Bokin'i Jodita, Boky voalohan'ny Makabeo, Boky faharoan'ny Makabeo, Bokin'ny Fahendrena (na Fahendren'i Salômôna), Bokin'i Siràka (na Bokin'ny Ekleziastika), Bokin'i Baroka, fanampin'ny Bokin'i Estera tamin'ny teny grika ary fanampin’ny Bokin'i Daniela. Ireo boky ireo dia iraisan'ny Baiboly katôlika sy ny Baiboly ôrtôdôksa.

Ny an'ny Ôrtôdôksa tatsinanana

Ny Baiboly ôrtôdôksa tatsinanana dia manampy boky roa hafa: dia ny Boky fahatelon'ny Makabeo sy ny Boky voalohan' i Esdrasa (na Boky fahatelon'i Esdrasa). Ny Salamo faha-151 sy ny Vavak'i Manase sy ny Boky fahefatry ny Makabeo ary ny Boky faharoan' ny Esdrasa (na Boky fahefatr'i Esdrasa) dia tafiditra amin'ny sokajy ambany lanja kokoa ka indraindray atao tovana ao amin'ny Baiboly.

Ny an'ny Ôrtôdôksa etiôpiana

Ankoatr'ireo boky deoterôkanônika voatanisa etsy ambony dia ireto koa no fanampiny ao amin'ny Baiboly ôrtôdôksa etiôpiana: ny Bokin'i Henôka (na Boky voalohan'i Henôka), ny Bokin'ny Jobily (izay ataony hoe Kofale) ny Boky voalohan'ny Mekabiana, ny Boky faharoan'ny Mekabiana ary ny Boky fahatelon'ny Mekabiana. Ny hoe Mekabiana dia tsy afangaro amin' ny hoe Makabeo.

Ny boky deoterôkanônika ao amin' ny Baiboly anglikana

Ny Baiboly anglikana dia mampiditra boky deoterôkanônika fanampiny raha mitaha amin'ny an' ny Baiboly katôlika. Ireto avy izany: Ny Boky voalohan'i Esdrasa (atao hoe koa : Boky fahatelon'i Esdrasa) sy ny Boky faharoan'i Esdrasa (atao hoe koa : Boky fahefatr'i Esdrasa) ary ny Vavak'i Manase.

Ny fiheveran'ny Prôtestanta ny boky deoterôkanônika

Ny ankamaroan'ireo boky deoterokanonika dia ataon'ny Prôtestanta hoe apokrifa, dia ireo boky deoterôkanônika ao amin'ny Baiboly katôlika. Ny boky deoterôkanônika sisa rehetra ao amin'ny Baiboly ôrtôdôksa dia tafiditra ao amin'ny ataony hoe pseodepigrafa. Ny boky apôkrifa dia lazainy hoe tsara vakina ihany.

Boky apôkrifa:

Boky pseodepigrafa

Tsy ireo ihany ny boky pseodepigrafa (na apôkrifa amin' ny Katôlika) fa misy maro dia maro (jereo: Apôkrifan'ny Baiboly).

Ireo boky deoterôkanônikan' ny Testamenta Vaovao

Tsy boky hafa fa ny sasany amin' ireo efa ao amin' ny Testamenta Vaovao eken' ny Fiangonana kristiana rehetra ho kanônika no omen' ny sasany anarana hoe deoterôkanônika na koa antilegoumena amin' ny teny grika (izay midika hoe "iadian-kevitra"). Ireto avy izy ireo:

Ireo boky ireo dia tsy tahaka ireo atao amin' ny teny grika hoe homologoumena (midika hoe "tsy iadian-kevitra") izay lazaina koa hoe prôtôkanônika. Tsy dia fandre matetika anefa ireo teny ireo.

Ny ankamaroan' izay boky niadian-kevitra betsaka nefa tsy tafiditra tao amin' ny Baiboly dia atao hoe Boky apôkrifa kristiana.

Jereo koa:
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.