Bokin' i Ezra

Araka ny lovantsofina dia i Ezra (na Esdrasa) no nanoratra ity boky mitondra ny anarany ity. Jiosy babo tany Babilôna izay niverina an-taniny tao Jerosalema tamin’ny 428 tal. J.K. i Ezra. Nitana anjara lehibe teo amin’ny fanavaozana ny fivavahana jiosy taorian’ny Fahababoana izy.

Ireo manam-pahaizana dia mihevitra fa nosoratan' olona iray ihany ny Bokin’ny Tantara roa sy ny Bokin’ i Ezra ary ny Bokin' i Nehemia. Mihevitra koa izy ireo fa nanovo tamina loharano maro io mpanoratra io, izay atao hoe "ilay Mpitantara" (na "Krônista") indraindray, ka tokony ho isan’ izany ny raki-pitadidian’i Ezra sy ny tahirin-tsoratra tao amin’ ny Tempoly.

Mety tany amin’ ny taona 399 tal. J.K. no nahavitan’ ny boky tamin' ny voalohany, nefa nitohy ny fanitsiana izany taorian’ io nandritra ny taonjato maro alohan’ ny nidirany ho isan’ ny Soratra Masina ao amin’ ny fivavahana kristiana[1]. Fara-fahatarany tamin’ ny 300 tal. J.K no nahavitan' ny Bokin’ i Ezra.

Tamin’ ny voalohany dia nitambatra ho boky tokana ny Bokin’ i Ezra sy ny Bokin’ i Nehemia ary ireo Bokin’ ny Tantara ka mety olona iray no nanoratra azy rehetra ireo. Mifarana amin’ ny fitantarana ny fiafaran’ ny Fahababoana tany Babilona ny Bokin’ ny Tantara, izay mamintina ny ampahany be amin’ ny tantaran’ ny Jiosy. Ny Bokin’ i Ezra sy ny Bokin' i Nehemia kosa dia miresaka momba ireo zato taona manaraka.

Ny Bokin’ i Ezra dia nitambatra tamin’ ny Bokin’ i Nehemia ka mirakitra ny tantaran’ i Israely hatramin’ ny andron’ i Adama. Izany no atao hoe Ezra-Nehemia. Tsy nanasaraka ny boky roa ny dikan-teny grikan’ ny Baiboly jiosy atao hoe Septoaginta (na Septanta). Ny Volgata (latina: Vulgata), izay Baiboly amin' ny dikan-teny latina, dia nanasaraka azy ireo ka nanome anarana ny voalohany hoe Esdrasa I sy ny faharoa hoe Esdrasa II.

Ny fizaràna voalohany dia mitantara ny fiverenan’ ny Jiosy (na Jody) avy any an-tsesitany sy ny fanamboarana ny Tempoly faharoa. Fotoana eo anelanelan’ ny nitondran’ i Kirosy (na Sirosy) mpanjaka sy ny nanokanana ny Tempoly faharoa izany.

Nandefa ny fanaky ny Tempoly tany amin’ i Sesbatsara, andrian’ i Joda, i Kirosy, izay nahazo tsindrimandry avy amin’ Andriamanira, sady namela ny Israelita hody any Jerosalema miaraka aminy hanamboatra ny Tempoly. Miresaka ny amin’ ny didimpanjakana nataon’ i Kirosy izay nanome alalana ny Jiosy hody any Jerosalema taorian’ ny taona 538 tal. J.K. ny boky.

Babo miisa 42 360, miaraka amin’ ny mpanompony sy lehilahy amam-behivavy mpihira, no nody avy any Babilona ho any Jerosalema sy Joda teo ambany fitarihan’ i Zorobabela (na Zerobabela) sy i Josoa (na Jôsoe) ilay mpisoron-dehibe. Misy ny lisitr’ ireo nody io toko io.

Nanamboatra ny altara (na ôtely) ary nankalaza ny andron-danonan’ ny Tabernakely i Jôsoa, ilay mpisoro-dehibe, sy i Zorobabela. Tamin’ ny taona faharoa, dia voapetraka ny fanorenan’ ny Tempoly ary nizotra tamin-kafaliana ny fanokanana. Manoritsoritra ny fanamboarana ny Tempoly, izay tsy voatantara antsipirianay afa-tsy ao amin’ ny Bokin' i Hagay (na Akjea) sy Zakaria, ity toko ity.

Te hanampy amin’ ny fanamboarana ny Tempoly ny fahavalon’ i Joda sy i Benjamina, nefa tsy navela hanao izany. Noho izany dia nanao izay hanembantsembanana ireo mpanamboatra ny Tempoly izy ireo. Nampahalala an-taratasy an’ i Artakserksesy ny solom-panjaka tao Samaria fa andalam-pahavitana i Jerosalema, dia nandidy ny mpanjaka fa ajanona ny fanamboarana. Tsy nitohy ny asa raha tsy tamin’ny taona faharoa naha mpanjaka an’ i Dariosy (na Dariosa).

Noho ny famporisihana nataon’ ny mpaminany Hagay (na Akjea) sy Zakaria, dia nanomboka indray ny fanamboarana ny Tempoly i Zorobabela sy i Jôsoa. Nanoratra sy nampandre an’ i Dariosa i Tatenay, governoran’i Joda sy Samaria, fa andalam-pahavitana ny Tempoly sady nanoro hevitra azy hitady ireo tahirin-tsoratra mba hahitana ny didy nataon’i Kirosy.

Hita ilay didimpanjakana notadiavina, ka nandidy an’i Atenay i Dariosa mba tsy hanakorontana ny Jiosy amin’ny fanamboarana ny Tempoly. Nanampy azy ireo amin’ny zavatra ilaina amin’ny fanatira koa ny mpanjaka. Vita ny Tempoly tamin’ny fahenin-taona nitondran’i Dariosa, ary niangona ny Israelita mba hankalaza izany fahavitany izany.

Miresaka ny amin’ny famitana iraka nataon’i Ezra (na Esdrasa), izay tsy inona fa fandaminana ny vahoaka jiosy miaraka amin’i Nehemia ity fizarana ity. Marihina fa miady hevitra ireo manam-pahaizana ny amin’ny mpanjaka Artakserksesy izay resahina eto ka mahatonga ny fotoam-podian’i Ezra avy any Babilona ho amin’ny taona 398 na 397 tal. J.K.

Nirahin’Andriamanitra handefa an’i Ezra ny mpanjaka Artakserksesy mba hanontany an’i Joda sy i Jerosalema ny amin’ny lalàn’ny Andriamaniny sy hanendry mpahay lalàna sy mpitsara mba hitsara ny vahoaka monina eny ampitan’ny ony Eofrata, dia ireo izay mahafantatra ny lalàn’Andriamanitra. Nanome volamena maro an’i Ezra i Artakserksesy sady nanome toromarika ireo manam-pahefana persiana mba hanampy azy.

Namory ireo mpiray tanidrazana aminy hody an-taniny i Ezra sady nanangona volamena sy volafotsy ary fanaka sarobidy maro ho entina any amin’ny Tempoly any Jerosalema. Hitany tamin’izay fa tsy nisy Levita tao ka nandefa iraka mba hamory azy ireo izy. Nody noho izany tany Jerosalema ireo babo, ka ao izy no nizara ny volamena sy volafotsy ary nanao fanatitra amin’Andriamanitra. Omen’ny boky ny lisitr’ireo niara-dia amin’i Ezra.

Nisy nitantara tamin’i Ezra fa misy amin’ireo Jiosy efa ao Jerosalema izay efa naka vady vehivavy tsy Jiosy. Nalahelo noho izany fahotana izany i Ezra ka nivavaka sady nifona tamin’Andriamanitra.

Niezaka nandresy lahatra ny vahoaka i Ezra mba hanary ireo vady jentilisa ireo ka na dia nisy aza ny sakantsakana nataon’ny Israelita sasany, dia niangona ny rehetra sady tapa-kevitra fa handroaka ny vady aman-janany izay tsy iray firazanana aminy.