Baiboly prôtestanta
Ny Baiboly prôtestanta dia Baiboly kristiana araka ny fandikan-tenin’ ny Prôtestanta izay sady vokariny no ampiasainy indrindraindrindra amin' ny fotoam-pivavahana. Ny ao amin' io Baiboly io dia ahitana bokin' ny Testamenta Taloha miisa 39 (araka ny kanônan' ny Baiboly hebreo izay ataon' ireo fiangonana katôlika sy ôrtôdôksa hoe prôtôkanônika) sy ireo boky 27 ao amin' ny Testamenta Vaovao ka manome ny fitambarany ho boky 66. Tsy ahitana ireo boky atao hoe deoterôkanônika ao amin' ny Testamenta Talohan' ny Baiboly katôlika sy ôrtôdôksa ny ao amin' ny Baiboly prôtestanta. Noraiketina izany fanao izany araka ny fanapahan-kevitry ny British and Forein Bible Society tamin' ny taona 1825.
Ireo Baiboly prôtestanta voalohany
Nanomboka tamin' ny Reformasiona (na Fanavaozam-pivavahana), ny Prôtestanta dia tsy nampiditra ireo boky, izay heverin’ ny Katôlika sy ny Ôrtôdôksa ho deoterôkanônika (filamatra faharoan’ ny finoana), nefa ataon' ny Prôtestanta ho tsy kanônika (tsy filamatry ny finoana). Na izany aza, talohan’ ny fanapahan-kevitry ny British and Foreign Bible Society tamin’ ny taona 1825, maro ny Baiboly prôtestanta izay nahitana ireo boky fanampiny ireo. Natokana ho fizaràna hafa nomena ny lohateny hoe "Apôkrifa" amin’ ny tsy maha kanônika azy ireo boky ireo.
Ny dikan-tenin’ ny Baiboly prôtestanta
Ny Baibolin' i Lotera
Ny Baibolin' i Lotera izay voasoratra amin’ ny teny alemàna tamin’ ny taona 1522 dia nahitana ny boky "apôkrifa", nefa tsy nafangarony niaraka tamin’ ireo boky ao amin’ ny Testamenta Taloha izany fa natokany ho fizaràna hafa. Ireo boky apôkrifa ireo dia tsy hita tao amin’ ny tabilaom-botoatin’ ny Testamenta Taloha ao amin’ ny Baibolin’ i Lotera tamin’ ny taona 1532, fa tamin’ ny 1534 kosa dia nomena mazava ny anarana hoe “Apokrifa: Ireo boky ireo dia tsy mitovy fahefana amin' ny Soratra Masina, nefa mahasoa sy tsara vakîna".
Dikan-teny tsy niainga avy tamin’ ny Baibolin' i Lotera
Voadika amin’ ny fiteny maro ny Baibolin’ i Lotera nefa tsikaritra fa ireo dikan-teny samihafa ireo dia niharan’ ny fomba fijery loterana. Araka izany dia nilain’ ny fiangonana prôtestanta mampiasa fiteny hafa ny nanao fandikan-teny ny Baiboly prôtestanta manokana izay niainga tamin’ ny fiteny fototra hebreo sy arameana ary grika. Izany no fanapahan-kevitry ny Sinôda Kalvinistan’ i Dort tamin’ ny taona 1618-1619. Nanomboka tamin’ ny taonjato faha-18, ny ankamaroan’ ireo Baiboly prôtestanta dia tsy niainga tamin’ ny fandikana ny Baibolin’ i Lotera sady tsy nahitana ireo boky ataony hoe "apôkrifa". Nisy ihany anefa ny naningana.
Ny fivoarany nanomboka tamin’ ny taonjato faha-19
Tamin’ ny taona 1826, ny National Bible Society of Scotland dia nangataka ny British and Foreign Bible Society mba tsy hanonta printy intsony ny boky apôkrifa. Nanomboka tamin’ izay, ny ankamaroan’ ny dikan-teny vaovaon’ ny Baiboly prôtestanta dia tsy nahitana intsony ilay fizaràna hoe "Apokrifa". Fanampin’ izany, maro amin’ ny fanontana vaovaon’ ireo Baiboly prôtestanta tranainy no tsy ahitana ireo boky apôkrifa ary ny fanitsiana na ny fanontana Baiboly prôtestanta vaovao aty aoriana dia tsy misy azy ireo intsony.
Amin’ ny ankapobeny, ny Baiboly prôtestanta dia tsy ahitana fanazavana an-tsisin-takila na ambany takila firy satria, amin' ny Prôtestanta, ny olona tsirairay dia tokony ho afaka mandinika malalaka ny Baiboly ka afaka mivaofy izany araka ny tsindrimandry (na fanilovana) azony avy amin’ ny Fanahy Masina. Ny fisian’ izany fanazavana an-tsisin-takila na ambany takila izany dia haneritery ny fahalalahan’ ny fivoasana ny Baiboly.
Ny kanônan' ny Baiboly prôtestanta
Ireo boky nesorina tsy ho ao amin' ny Baiboly
Ny Baiboly prôtestanta dia tsy ahitana ny boky sy ny andalana ao amin' ny Testamenta Taloha izay tsy hita ao amin' ny kanônan' ny Baiboly hebreo. Ireo boky tsy ao amin' ny Baiboly hebreo ireo no ataon'ny Katôlika sy ny Ôrtôdôksa hoe deoterôkanônika (izay ataon' ny Prôtestanta hoe boky "apôkrifa"). Voasoratra tao anatin' ny 400 taona teo anelanelan' ny Testamenta Taloha sy Vaovao ireo boky "apôkrifa" ireo. Ataon' ny Prôtestanta hoe "400 taona mangina" ireo taona ireo satria inoany fa tsy nanaovan' Andriamanitra fanambaràna kanônika tamin' ny vahoakany io fotoana tetezamita io. Tsy ahitana rahateo ireo boky antsoiny hoe pseodepigrafa (na pseodepigrafika), koa ao amin' ny Baiboly prôtestanta; antsoin' ny Katôlika sy ny Ôrtôdôksa hoe Boky apôkrifa ireo boky pseodepigrafa ireo.
Testamenta Taloha
Ny ao amin' ny Baiboly prôtestanta dia ahitana bokin' ny Testamenta Taloha miisa 39. Ireto avy izy ireo: ireo boky dimin’ i Mosesy na Pentateoka (Genesisy, Eksodosy, Levitikosy, Nomery, Deoteronomia) sy ireo boky ara-tantara (Josoa, Mpitsara, Rota, Samoela voalohany, Samoela faharoa, Mpanjaka voalohany, Mpanjaka faharoa, Tantara voalohany, Tantara faharoa, Ezra, Nehemia, Estera) sy ireo bokim-pahendrena (Joba, Salamo, Ohabolana, Mpitoriteny, Tononkiran'i Solomona) ary ireo bokin' ny mpaminany (Isaia, Jeremia, Ezekiela, Daniela, Fitomaniana, Hosea, Joela, Amosa, Obadia, Jona, Mika, Nahoma, Habakoka, Zefania, Hagay, Zakaria, Malakia).
Testamenta Vaovao
Ahitana boky miisa 27 ao amin' ny Testamenta Vaovao ka ireto avy izany: ireo filazantsara efatra (Matio, Marka, Lioka, Jaona) sy ireo epistily (Romana, Korintiana voalohany, Korintiana faharoa, Galatiana, Efesiana, Filipiana, Kolosiana, Tesaloniana voalohany, Tesaloniana faharoa, Timoty voalohany, Timoty faharoa, Titosy, Filemona, Hebreo, Jakoba, Petera voalohany, Petera faharoa, Jaona voalohany, Jaona faharoa, Jaona fahatelo, Joda) sy ny Asan'ny Apostoly ary ny Apokalypsy.