Epikorosy

Ny nosy Samôsa

Teraka tao amin' ny nosin' i Samôsa (grika: Σάμος)[1] avy amin' ny fianakaviana ateniana i Epikorosy, ny rainy izay mpampianatra no nanofana azy, ka nahatonga azy ho voasinton' ny filôzôfia nanomboka tamin' ny faha-12 taonany, ka nanarahany indrindra ny fampianaran' i Pamfilôsy (grika: Πάμφιλος) sy i Naosifanesy (grika: Ναυσιφάνης). Tamin' ny faha-18 taonany no nandehanany tany Atenay (na Atena) hanatanteraka ny fanompoam-pirenena anatin' ny tafika ka nitoetra tao nandritra ny roa taona izy sady nihaino ny fampianaran' i Ksenôkratesy (grika: Ξενοκράτης ) tao amin' ny akademia (grika: Ἀκαδημία).

Tsy fantatra mazava izay zavatra nataon' i Epikorosy nandritra ireo taona manaraka, nefa fantatra fa nanorina sekoly tao Mitilena (grika: Μυτιλήνη na Μιτυλήνη) ao amin' ny nosin' i Lesbôsy (grika: Λέσϐος / Lésbos) tokony ho tamin' ny taona 331 tal. .J.K. izy ka roa na telo taona taty aoriana dia nisahana ny fitarihana ny sekoly iray hafa tany Lampsakôsy (grika: Λάμψακος / Lámpsakos). Rehefa niverina tany Atenay izy tamin' ny taona 306 tal. J.K dia tsy niala tao ka namelatra ny foto-pampianarany tamin' ny mpianatra nanolo-tena tanteraka tamin' izany. Tao amin' ny zaridainan' ny tranony no nanatenterahany ny fampianarana, ka izany sekoly natsangany izany dia natsoin' ny olona hoe "ny Zaridaina". Mpianatra maro dia maro avy amin' ny faritra rehetra tany Grisia (na Gresy) sy Azia Minora no nirohotra nankao noho ny fananan' i Epikorosy toetra mahasintona sy noho ny fampianarany.

Ny sekolin' i Atenay dia nifandray akaiky tamin' ny ivontoeram-pampianara epikoriana maro hafa tany Mitilena sy tany Lampsaka, izay nandroso noho ny fandefasan' i Epikorosy taratasy betsaka mirakitra ny fampianarany tany amin' izy ireo.

Nahavita nanoratra taratasy sy boky betsaka i Epikorosy araka ny filazalazan' i Diôgenesy Laertiôsy (grika: Διογένης Λαέρτιος / Diogénês Laértios) ny fizotry ny fiaimpiainany: namela soratanana telonjato izy ka ny fito amby telopolo tamin' ireo dia mamakafaka ny amin' ny taranja fizika ary ny maro hafa momba ny fitiavana, ny fahamarinam-pitsarana, ny andriamanitra, sns.  

Amin' ireo asa sorany ireo dia taratasy telo sy sombin-dahatsoratra maro no voatahiry ao amin' ny filazana ny fiaimpiainany nataon' i Diôgenesy Laertiôsy. Ny loharano lehibe indrindra momba ny fahafantarana sy ny adihevitra momba ny filôzôfian' i Epikorosy dia ireo asasoratr' i Siserô (latina: Marcus Tullius Cicero), ny an' i Seneka (latin: Lucius Annaeus Seneca), ny an' i Plotarkôsy (grika: Πλούταρχος / Ploútarkhos) sy ny an' i Lokretio (latina: Titus Lucretius Carus), ka isan' izany ny tononkalo atao hoe De rerum natura ("Ny amin' ny natiora") izay mamelabelatra ny epikorisma.

Ny tena fahasambarana dia ao amin' ny fiadanan-tsaina vokatry ny fanafahana ny tena amin' ny tahotra, izany hoe ny tahotra an' ireo andriamanitra sy ny tahotra ny fahafatesana ary ny tahotra ny fiainana aorian' ny fahafatesana, ka ny tanjon' ny fikarohana epikoriana momba ny natiora dia ny hanafaka ny olombelona amin' ireo tahotra isankarazany ireo.

Amin' i Epikorosy, ny Tontolo dia tsy manam-petra sy maharitra mandrakizay sady fitambaran' ny zavatra azo tsapain-tanana sy erana. Amin' ireo zavatra azo tsapain-tanana ireo dia misy ny zavatra kitika tsy hay zaraina intsony sady marin-toerana, dia ny atôma, ary ao koa ny fitambaran' ireo atôma ireo. Ny Tontolo, araka ny ahitana sy ahatsapan' ny olombelona azy, dia vokatry ny fisangodinana sy ny fifandonana ary ny fitambaran' ireo atôma ireo izay faritan' ny fananany endrika sy habe ary lanja.

Amin' i Epikorosy, ny herin' ny zavaboary dia miteraka zava-mananaina isankarazany, nefa amin' ireo karazan-javamananaina ireo dia izay mahazo ny zavatra ilainy amin' ny fahavelomany sady mihamaro ka miely no afaka manohy ny fisiany.

Mba hahafaka ny olombelona amin' ny tahotra sy hahatrarany ny fahasambarana dia tsy maintsy mianatra mamantatra ny tontolo ny olombelona. Izany asa mampahazo fahalalana izany dia tanterahina amin' ny alalan' ny fahatsapana (izay tsy voafetra ho momba ireo taovam-pandrenesana ihany, fa miitatra amin' ny fahatsapan' ny feon' ny fieritreretana). Mandray anjara amin' izany fahalalana izany koa ny fahafinaretana sy ny fangirifiriana.

Ny fanahin' ny olombelona dia fitambaran-kiti-javatra miely amin' ny vatan' ny olombelona. Ny faharavàn' ny vatana vokatry ny fahafatesana dia mitarika amin' ny faharavàn' ny fanahy izay zavatra ara-batana tsy manam-pisiana ivelan' ny vatana ka tsy ho velona intsony aorian' ny fahafatesana.

Ny foto-pampianaran' i Epikorosy momba ny fitondrantena dia manindrahindra indrindra ny fikatsahana ny fahasambarana, izay azo amin' ny alalan' ny fanomezana lanjany ireo toetra tsara ara-pitondrantena toy ny fifandraisan' ny mpinamana sy ny fifanampiana. Ny filôzôfian' i Epikorosy dia miorina amin' ny fahatsoran' ny filana sy ny tsy firaihana amin' ny pôlitika ary ny fitoviana. Izany fitoviana izany dia mihatra koa amin' ny fanaovana filôzôfia ka na lahy na vavy, na mahantra na manana, na tompo na andevo dia samy afaka manao filôzôfia avokoa. Ny tsangan-kevitra iorenan' ny epikorisma dia manohana ny fahafinaretana ho zavatra tsara fara tampony sady tanjona farany amin' ny fiainana.

Amin' i Epikorosy dia ny fahafinaretana no zava-kendrena farany tokony hotratrarin' ny olombelona tsirairay mandritra ny fiainany. Ny olon-kendry marina dia tokony hikaroka ny fomba hahatratrarana izany tanjona izany. Ny fisakaizana na ny finamanana dia toetra tsara tokony hobeazim-boho koa satria miteraka fahafinaretana izany sady tsara kokoa noho ny fitiavana izay mitarika ho amin' ny fikorontanan' ny fahaleman' ny fanahy sy ny fiainana andavanandro. Aleon' i Epikorosy koa ny fahafinaretana ara-tsaina toy izay ny fahafinaretana ara-nofo. Amin' i Epikorosy, ny tsy fanahiana no tena fiadanana ka izany dia azo amin' ny alalan' ny fifehezana ny tena sy ny fahalalana ny antonony. Matoky ny fahafahan' ny sitrapon' ny olombelona izay ampitahainy amin' ny atôma, afaka manetsika ny tenany malalaka, i Epikorosy. 

Tsy mandà ny fisian' ny andriamanitra i Epikorosy nefa ambarany fa tsy mitsabaka amin' ny raharahan' ny olombelona ny andriamanitra na dia mety hahazo fahafinaretana amin' ny fibanjinana ny fiainan' ny olombelona aza izy ireo. Tsy misy antony tokony hatahorana ny andriamanitra noho izany, ary na any aorian' ny fahafatesana aza dia tsy manan-javatra azo helohina ka hampijalina izy ireo noho ny fahafatesan' ny fanahin' ny olombelona miaraka amin' ny fahafatesan' ny vatany. Na dia izany aza dia tokony hibanjina ny fiainan' ireo andriamanitra tsara koa ny olombelona. Izay no anjara fanajana tokony hatao amin' ireo andriamanitra ireo, ary izany no tena fivavahana marina.

• Ao amin'i Freebase: Archived Novambra 24, 2014 at the Wayback Machine